Het grootste probleem met specifieke vakgebieden is het doorgronden van het jargon. Ook in de fotografie maakt men zich schuldig aan het gebruik van bijzondere terminologie. Naast technische termen als diafragma en histogram, kom je er ook woorden tegen als 'stopje' en 'trapje' en die hebben dan een duidelijk andere betekenis dan dat we op het eerste gezicht vermoeden. EOSzine brengt helderheid.
Stopje
Zegt de ene fotograaf tegen de andere: 'Deze foto heb ik een stopje onderbelicht' en zegt de ander: 'Misschien had je toch een trapje moeten maken'. Als leek heb je dan geen enkel benul waar dit gesprek over gaat, maar zij hebben het over een belichtingskwestie van een foto.
De opmerking een stopje onderbelichten betekent dan de helderheid van de foto een factor twee minder moet worden dan met het automatische programma van de camera het geval zou zijn. Een stopje meer of minder wil dus zeggen dat respectievelijk een factor twee meer of minder licht wordt toegelaten tot de sensor, dan wat het belichtingsprogramma op basis van het 50%-belichtingsprincipe (EOSzine0901, p25) van de camera eigenlijk zou instellen.
Deze uitleg werpt nog steeds niet veel licht in de duisternis en daarom nemen we de camera er even bij. Zet de camera op het programma Av, diafragmavoorkeur. Kader een bepaald onderwerp en druk de ontspanner half in. De camera geeft dan op basis van zijn standaardprogramma een sluitertijd aan, bijvoorbeeld 1/50s. Zet de belichtingscompensatie op -1 Ev (zie handleiding) en druk bij hetzelfde kader en hetzelfde diafragma de ontspanner weer half in. Als het goed is, is de sluitertijd nu twee keer zo klein geworden, 1/100s, en zal de foto twee keer zo donker zijn.
Dit verschil is vrij groot en het is dus mogelijk kleinere stapjes te maken van 1/3 stopje. Als je bij het instellen van de belichtingscompensatie aan het instelwiel draait, dan merk je dat je met drie klikjes van het wiel 1 Ev (stop) instelt. Eén klikje is dus maar 1/3 stop en de helderheid van de foto is dan maar iets donkerder of lichter.
KOPIËREN
Je digitale camera kan heel goed dienst doen als scanner. Als je tekstdocumenten in digitale vorm wilt omzetten, dan fotografeer je deze met je EOS-camera vanaf statief met de zelfont-spanner (2s), brandpunt 50mm, bij f/8 en witbalans handmatig. Voor de juiste helderheid moet je het onderwerp overbelichten en zet je de belichtingscompensatie tussen de +1 en + 2 Ev. Zo kun je snel en goed veel documenten 'scannen'. |
Praktijk
Een stopje (of derde delen daarvan) onderbelichten doe je als je met een donker onderwerp te maken hebt en het hoofdonderwerp daardoor eigenlijk te helder wordt opgenomen. Dus iemand met lichte kleding tegen een donkere muur of een witte roos voor een achtergrond in de schaduw. Een gedeelte van een stopje onderbelichten is soms ook nodig om de doortekening in een wolkenhemel te handhaven.
Overbelichten moet je doen als het een relatief helder onderwerp is met veel lichte kleuren en vlakken, anders is de kans groot dat er een grauwe foto ontstaat en dat het hoofdonderwerp te donker is. Dus een zonaanbidder op een zilverzandstrand of je hond in de sneeuw moet je fotograferen met een stopje overbelichting.
Let bij het werken met belichtingscompensatie en stopjes op dat pixels van belangrijke onderdelen van de compositie niet volledig wit zijn (RGB=255,255,255). Deze ‘uitgebeten’ delen kun je in een fotobewerkingsprogramma niet meer corrigeren in kleur of detail. Nerfjes van een witte roos of borduursel op een bruidsjurk zijn dan voorgoed verdwenen. Om dit te controleren heeft elke EOS een ‘knipper’-alarm bij het terugkijken van foto’s op het lcd-scherm.
Trapje
Een trapje is nauw verwant aan een stopje. De juiste benaming is een belichtingstrapje en het behelst een serie foto's van hetzelfde onderwerp met hetzelfde, maar steeds met een andere belichting, zodat elke opname een stopje (of derden daarvan) meer onder- of overbelicht is. Leg je drie of vijf foto's van een belichtingstrapje onder elkaar (hé, dan lijkt het wel op een trapje!), dan zie je de helderheid verlopen van donker naar licht. De bedoeling is dat je daaruit de best belichte foto kiest of dat je enkele foto's gebruikt om samen te stellen tot een HDR-opname (High Dynamic Range). Dat laatste doe je met Photomatix (www.hdrsoft.com).
Conclusie
Stopjes en trapjes zullen nog wel even onwennig zijn als je er voor de eerste keer mee te maken krijgt. Maar als je de slag eenmaal te pakken hebt, zul je het steeds vaker gaan gebruiken en merken dat de kwaliteit van je foto's duidelijk verbetert. Het aanpassen van de belichting in een fotobewerkingsprogramma gaat toch altijd gepaard met verlies van kleuren en detail.
Bij het werken met stopjes is het handig dat je het histogram als referentie gebruikt op het lcd-scherm van je camera in combinatie met het ‘clipping’-alarm (knipperende pixels). Een belichtingstrapje maak je bij voorkeur vanaf statief.