Andacht voor de achtergrond? De aandacht op een foto moet toch juist uitgaan naar het hoofdonderwerp van de compositie? Dat klopt. Maar dat geldt vooral voor de kijker naar de foto. De oproep ‘Aandacht voor de achtergrond’ is bedoeld voor de fotograaf die de foto neemt. Vaak zijn we zo gefixeerd om het hoofdonderwerp goed belicht en scherp op de foto te krijgen, dat we niet opletten wat er op de achtergrond van het hoofdonderwerp gebeurt.
In dit artikel daarom een korte beschouwing hoe je de achtergrond ‘in de hand’ kunt hebben bij het maken van de foto én hoe je achteraf in Lightroom Classic of in Photoshop de achtergrond nog kunt bewerken (spring).
‘Voorkomen beter dan genezen’
Hoewel ik in deel twee van dit artikel laat zien hoe je de aandacht op de achtergrond kunt aanpassen in Lightroom Classic of Photoshop, geldt ook bij dit thema het aloude motto op ‘voorkomen is beter dan genezen’. Dus probeer bij het maken van de foto ook al aandacht te geven aan de achtergrond. De belangrijkste aandachtspunten:
• Standpunt
• Krapper kader
• Aard achtergrond
• Scherpte/onscherpte
• Donker/licht
• Kleur
• Standpunt
Als je een onderwerp gaat fotograferen, dan ben je in de eerste plaats bezig om het hoofdonderwerp op een aantrekkelijke wijze in het kader te plaatsen. Beetje- in of uitzoomen. Links of rechts uit het midden. Hoger of lager. Dat doe je dan vaak rechtopstaand vanaf een vaste plek, een vast camerastandpunt. Je zult eerder in- of uitzoomen, dan naar voor of achter stappen. En datzelfde geldt links/rechts of hoog/laag in het kader plaatsen. Je doet dan geen stapje naar links/rechts of gaat niet op je tenen staan of door de knieën. Er is geen ‘voetenwerk’ en dat zou eigenlijk een meer natuurlijke actie moeten zijn. Want pas wanneer je van je plek komt als fotograaf, kun je de relatie tussen de hoofdonderwerp en de achtergrond beïnvloeden. Een paal uit het hoofd van een model, een reclamebord wel of niet zichtbaar, wel of geen tegenlicht et cetera.
Rechts: standpunt ietsje naar links.
 |
| |
Eigen achtergrond
Als de achtergrond van groot belang is, of juist helemaal moet ‘verdwijnen’, dan kun je dat met een paar muisklikken heel goed in Photoshop doen, desgewenst geholpen door Ai (klik hier). Toch kun je de achtergrond ook ‘manipuleren’ door tijdelijk een grote fotoprint achter het hoofdonderwerp te plaatsen. Vooral bij portretten komt dat goed van pas. Hoe dat in zijn werk gaat, lees je in dit artikel. |
• Krapper kader
Wil je minder aandacht voor de achtergrond, zorg dan dat er minder achtergrond is. Logisch, toch? Het zou bijna een Cruijffiaanse uitspraak kunnen zijn, maar wel heel waar. Om dat te bereiken kun je dichter bij het onderwerp gaan staan of je zoomt vanaf een vast standpunt verder in. Dat lijkt hetzelfde effect te hebben, maar dat is niet zo. Lees dit artikel om te weten wat de verschillen zijn.
Je kunt het onderwerp natuurlijk ook achteraf bijsnijden voor meer aandacht, maar dan verlies je pixels.
Door bij te snijden wordt het onderwerp groter (in het kader) en toch ook kleiner (in pixels)
 |
• Aard achtergrond (lucht, rommel, structuur)
Als je buiten van iemand een portretfoto maakt, zet je hem dan voor een stenen muur of voor een groene coniferenhaag? En zet je het model er dan met de rug tegenaan of een meter of 2 à 3 ervoor? Of zet je het model op een plaats met lucht en een weids uitzicht erachter. Staat er een lantaarnpaal in beeld of een boom? Zet je een fiets of een vuilcontainer even buiten beeld? Maar ook voor een foto van een insect, bloem of paddenstoel is het zinvol om de omgeving ‘op te ruimen’. Soms fysiek of soms door een ander standpunt.
A4-achtergrondje
Als je in het veld bloemen fotografeert, ben je soms gebonden aan je standpunt en kun je de achtergrond niet ‘opruimen’ door iets naar links/rechts of boven/onder te bewegen. Je zou dan tijdelijk met een kartonnen bordje (zwart/wit/groen/blauw) achter de bloem kunnen (laten) houden om zo rust te brengen in de compositie en de aandacht volledig op het hoofdonderwerp te leggen. |
• Scherpte/onscherpte
Een bekende methode om het hoofdonderwerp van de achtergrond te scheiden is door het spelen met scherpte en onscherpte. Een kleine scherptediepte is daarbij een eenvoudig hulpmiddel. Dus maak foto’s met een groot diafragma (f/4 tot f/1.2), gebruik geen groothoek (f>35mm), zet het onderwerp wat verder van de achtergrond, werk op grotere afstand met een telelens (f>200mm).
Een leuke techniek om met onscherpte de aandacht naar het (scherpe) hoofdonderwerp te sturen is door een element op de voorgrond, zoals bladeren een tak of een plant, heel dichtbij de lens onscherp te plaatsen. Hierdoor ontstaat er een voorgrondonscherpte die als een soort waas het onderwerp kadert. Ook met een voorgrondkader of met een foto door een ‘gat’ kun je aandacht van de omgeving naar het onderwerp verleggen.
Voorgrond-'bokeh' voor minder achtergrond en meer focus op onderwerp.
 |
| |
Bokeh-‘soep’
Als de achtergrond relatief onscherp wordt bij gebruik van een kleine scherptediepte, legt dat de aandacht direct bij het hoofdonderwerp. Prima. Is het echter belangrijk dat die achtergrond toch ook voor enige context zorgt (waar bevindt zich het onderwerp?), dan moet je oppassen dat de achtergrond geen bokeh-‘soep’ wordt en een groot vaag vlak wordt. Behalve verlies van context, verdwijnt ook de diepte uit de compositie. In dit artikel enkele voorbeelden. |
| |
 |
| Door een te kleine scherptediepte ontstaat 'bokeh'-soep en gaat de context verloren. |
• Donker/licht
De focus van de menselijke blik valt automatisch op een scherp onderdeel van een foto. Zeker als dat deel ook helder is ten opzichte van de omgeving. Dus als je een model of een onderwerp fotografeert, zorg dan voor het juiste licht. Probeer sterk tegenlicht van een vensterraam of een betrokken lucht zoveel mogelijk te vermijden door ze buiten het kader te houden. Ze maken het contrast hoog, houden het onderwerp relatief donker en neigen zelf naar felle overbelichting. Allemaal zaken dat de achtergrond meer aandacht opeist dan nodig is. Soms kan een flitser of een LED-lamp daarbij goede 'invul'-diensten bewijzen. Zorg dat het licht van flitser of lamp niet teveel op de achtergrond vallen, zodat er separatie blijft tussen donker (achtergrond) en licht (hoofdonderwerp).
• Kleur
Behalve scherpte/onscherpte en licht/donker speelt ook kleur een rol in de primaire focussing van het menselijk oog. Zo zijn er zogeheten signaaltinten, zoals rood en geel, die in hun volle kleur direct in het oog springen.
Bevat een onderwerp veel kleuren, dan kunnen deze complementair zijn en elkaar versterken. Kleuren kunnen ook in harmonie zijn en afgeleide tinten van elkaar zijn. Dus heb je keuze in de kleuren van onderwerp en achtergrond, zorg dan dat de kleur van de achtergrond, het hoofdonderwerp niet wegdrukt.
Complementaire kleuren
 |
 |
Photoshop en Lightroom Classic
Is het niet gelukt om bij het maken van de foto het hoofdonderwerp voldoende van de achtergrond te scheiden, dan kun je altijd nog een beroep doen op Photoshop en Lightroom Classic. In onderstaande video vijf voorbeelden.
• 00:56 Vlakke achtergrond vervagen
• 04:14 Diepe achtergrond vervagen
• 07:12 Invulflits
• 10:14 Omgeving opruimen
• 13:20 Lichtvlekken verwijderen
• 16:56 Spotlicht toepassen
Samenvatting
Aandacht voor de achtergrond om het hoofdondewerp meer aandacht te geven. Met een stapje links/rechts doe je dat meteen bij het maken van de foto en is dat niet gelukt, dan staan Photoshop en Lightroom Classic klaar om het achteraf alsnog geregeld te krijgen. Hopelijk komt dit artikel en de video's hierbij van pas.