Waarschijnlijk sta je er maar zelden bij stil: de sluiter van je camera. Je drukt de ontspanner in en er wordt een foto gemaakt. Dat er een onderdeel in je camera zit die de tijdsduur van de belichting regelt, zul je je zelden realiseren. En dat is maar goed ook, want zo heb je alle aandacht voor je onderwerp en voor prachtige foto’s.
Toch kan het van belang zijn om te weten dat er verschillende soorten sluiters zijn met hun eigen voor- en nadelen. In dit artikel een vereenvoudigde uitleg over sluiters en de menu-optie Sluitermodus.

Spiegelreflexcamera (SLR en DSLR)
In de meeste analoge systeemcamera’s (SLR) en ook in digitale spiegelreflexcamera’s (DSLR) zit een mechanische sluiter (MS). Die heeft de vorm van een soort lamellengordijn die het negatief of de sensor afdekt. De sluiter is dicht als je het onderwerp kadert door de optische oogzoeker (OVF, Optical Viewfinder), waarbij je via een spiegel door de lens kijkt. Als je de ontspanner indrukt, dan klapt de spiegel op en gaat de sluiter omhoog. Het beeld van de lens valt nu gedurende een bepaalde tijd (de sluitertijd) op het negatief of de sensor en die sluitertijd wordt beëindigd met het dichtgaan van de sluiter. Dus simpel gezegd DICHT- OPEN-DICHT. Je hoort de beweging van sluiter én spiegel als het typische klik-klak-camerageluid.

Lamelsluiters en sluiterhouder van een EOS 400D. Klik voor alle onderdelen (8MB)

Spiegelloze systeemcamera (EOS R-systeem)
In een spiegelloze systeemcamera zit uiteraard geen spiegel meer en je kunt dus niet meer kaderen door een optische oogzoeker. Om toch met een oogzoeker te kunnen fotograferen, is in een spiegelloze camera een beeldschermpje ingebouwd waar je via een oculair op kijkt. Dit wordt een elektronische oogzoeker (EVF, Electric Viewfinder) genoemd. Je kunt in een EVF (en dus ook op het lcd-scherm van een spiegelloze camera) alleen beeld zien als het beeld van de lens direct op de sensor valt. Dat betekent drie dingen:
1. De camera moet aan staan
2. De sluiter moet omhoog zijn
3. De sensor moet actief zijn.
Dat is dus wezenlijk anders dan bij een DSLR, waarbij je kunt kaderen zonder dat de camera aanstaat, waarbij de sluiter in rust altijd omlaag is en waarbij de sensor alleen actief is gedurende de belichtingstijd. Er wordt bij een spiegelreflex daarom aanzienlijk minder stroom gebruikt dan bij een spiegelloos systeem.

Een spiegelloze camera beschikt meestal over drie soorten sluiters, die je kunt vinden in het menu Sluitermodus.
1. Mechanische sluiter (MS)
2. Elektronische sluiter (ES)
3. Elektronische 1^e gordijn sluiter (EFCS, Electronic First Curtain Shutter)

1. Mechanische sluiter (MS)
Net zoals in een spiegelreflexcamera beschikken de meeste spiegelloze modellen in het EOS R-systeem (kijk in de specificaties of handleiding bij Sluitermodus) over een volledig mechanische (gordijn) sluiter. Hij werkt echter anders in een spiegelloze camera. De mechanische sluiter moet OPEN zijn, wil je beeld hebben op het LCD of in de EVF om te kunnen kaderen. Als je de ontspanner indrukt, dan moet eerst de sluiter DICHT gaan (en de sensor spanningsvrij gemaakt worden), waarna de sluiter weer OPEN moet gaan om de belichting te starten. Na het verstrijken van de sluitertijd moet de sluiter weer DICHT (en het beeld van de sensor worden opgeslagen en de sensor ‘leeg’ gemaakt worden), waarna de sluiter weer OPEN moet om beeld te krijgen op LCD/EVF. Dus OPEN-DICHT-OPEN-DICHT-OPEN, waarbij de eerste en laatste ‘OPEN’ bedoeld zijn voor beeld op LCD/EVF en de middelste ‘OPEN’ de belichtingstijd is. ‘DICHT’ zijn respectievelijk het begin en einde van de ‘sluitertijd’ is. De beweging van de sluiter hoor je weer als ‘klik-klak’, zij het echter zachter dan bij een DSLR.

2. Elektronische sluiter (ES)
Het tweede type sluiter, de Elektronische sluiter, is ook al lang een ‘bekende’ sluitermodus. Niet zozeer in systeemcamera’s, maar wel in de compactcamera’s van weleer en in telefoons. Die apparaten hebben namelijk geen mechanische sluiter en daarom wordt de sluitertijd geregeld door de spanning op de sensor aan en uit te zetten. En zo werkt het ook op een spiegelloze camera met een elektronische sluiter. De mechanische sluiter staat OPEN om beeld te zien op LCD/EVF. Als de ontspanner ingedrukt wordt, wordt de spanning op de sensor UIT-AAN gezet. Is de sluitertijd voorbij, dan wordt de sensor weer UIT-AAN gezet, waarbij de sensor wordt uitgelezen en de foto opgeslagen. De mechanische sluiter hoeft dus helemaal niet in actie te komen en je hoort in principe dus helemaal geen geluid. Voor LCD/EVF-beeld en belichting staat de sensor dus AAN-UIT-AAN-UIT-AAN, waarbij de middelste ‘AAN’ de sluitertijd is.

3. Elektronisch Eerste Gordijn Sluiter (EFCS)
Hoewel dit type sluiter in de menu-optie Sluitermodus als tweede wordt genoemd, is het voor het begrip handiger om het EFCS als laatste te bespreken. Het is namelijk een combinatie van een elektronische sluiter en mechanische sluiter en gaat als volgt.

De mechanische sluiter staat open voor beeld op LCD/EVF. Als de ontspanner wordt ingedrukt, reageert de camera alsof de elektronische sluiter actief is en wordt de sluitertijd gestart met het UIT-AAN zetten van de sensor. Geen bewegende delen, geen geluid. Is de sluitertijd voorbij, dan wordt de belichting afgesloten door de mechanische sluiter die kort DICHT-OPEN gaat met een relatief zachte ‘klik-klak’. Dus simpel gezegd OPEN-UIT-AAN-DICHT-OPEN en in plaats van twee keer DICHT-OPEN zoals bij een geheel mechanische sluiter is de sluiterbeweging nu slechts een keer DICHT-OPEN.

Plus- en minpunten
• Mechanische sluiter
+ Geen vervorming bij snel bewegende onderwerpen
+ Flitsen mogelijk tot 1/250s (synchronisatietijd)
+ Afdichten sensor bij wisselen lens
o Beter voor lange sluitertijden
o Opnamesnelheid tot maximaal 15 fps
- Maakt relatief veel geluid
- Na verloop van tijd geringe slijtage en daardoor kans op stof op de sensor
- Kans op geringe trilling bij aanvang van belichting en dus onscherpte
- Kortste sluitertijd maximaal 1/8000s

• Elektronische sluiter
+ Maakt geen geluid
+ Geen slijtage
+ Geen trilling bij aanvang van belichting en dus vermijdt onscherpte
+ Kortste sluitertijd tot maximaal 1/64000s
+ Hoge opnamesnelheid tot 40 fps
- Vervorming bij snel bewegende onderwerpen, rolling shutter (klik hier)
- Flitsen meestal niet mogelijk. Indien wel dan synchronisatietijd 1/180s of langer
- Kans op ‘banding’ bij kunstlicht
- Geringe afname dynamisch bereik (klik hier)

• Elektronisch eerste gordijn sluiter
+ Geen vervorming bij snel bewegende onderwerpen
+ Geen trilling bij aanvang van belichting en dus vermijdt onscherpte
+ Flitsen mogelijk als bij mechanische sluiter tot 1/320s (synchronisatietijd)
+ Geen kans op ‘banding’ bij kunstlicht
o Opnamesnelheid tot maximaal 15 fps
o Maakt zacht geluid
o Minder sluiterbeweging dan bij mechanische sluiter, dus minder slijtage
- Kortste sluitertijd tot maximaal 1/8000s

Samenvatting
In een spiegelreflexcamera is de mechanische sluiter een vast gegeven en zijn er de afgelopen decennia ontelbaar perfecte foto’s mee gemaakt. ‘Niets’ mis mee. Met de komst van een spiegelloos opnamesysteem (Live view op DSLR en EOS R-systeem) zijn echter ook andere sluitertypen mogelijk geworden (ES en EFCS), die je als oplettende fotograaf ten goede kunt gebruiken om foto’s te maken die met de mechanische sluiter niet mogelijk geweest zouden zijn. Dus kijk altijd bij elke sessie even naar de menu-optie Sluitermodus hoe deze ingesteld staat. Mijn EOS R6 staat standaard op EFCS en daar doe ik 90% van mijn fotografie mee. Hoe is dat bij jou?

Gerelateerde artikelen:
Canon infobank MS vs. ES: klik hier
Canon infobank Camera features: klik hier