Sinds de komst van digitale fotografie houdt beeldruis - en het verwijderen ervan - de gemoederen onder veel fotografen flink bezig. Het aantal meningen over het hoe en wat is waarschijnlijk gelijk aan het oneindig aantal variabelen dat invloed heeft op de kwantiteit en kwaliteit van ruis. Een ‘never ending story’. In dit artikel ga ik aan dat ‘ruis’-verhaal niets toevoegen, maar kijk ik beschouwend naar het praktisch nut van ruisreductie en ga ik in op enkele persoonlijke aandachtspunten.

Ruisreductie
In dit artikel dus geen antwoorden op prangende ‘ruis’-vragen, maar ga ik in hoe ik ruis en ruisreductie zelf ervaar. Reden is dat ik sinds de verhuizing van mijn kantoor en de aanschaf van een EOS R7 (review) in de polder en waterakkers meer vliegende vogels voor de lens krijg dan voorheen en ruisreductie bij dit soort foto’s een relevant onderdeel is geworden van mijn workflow.

In mijn vorige woonwerkomgeving waren de onderwerpen van mijn ‘dagelijkse’ fotografie vooral studio, portret, macro, natuur, architectuur en landschap. Mijn gereedschap was of een full-frame EOS 5D mark IV (opgevolgd door een EOS R6) of een APS-C EOS 80D (macro) met lichtsterke lenzen (f/1.8-f/4), niet zelden ondersteund door een statief. Zo kon ik de ISO’s laag houden (FF: <ISO 1600. APS-C: < ISO 400) en daarmee de ruis binnen de perken houden. En omdat ik bij de genoemde onderwerpen zelden fors hoefde te croppen én ik de ‘Regel van ¼’ (klik hier) hanteer voor publicatie van mijn foto’s, heb ik me zelden gestoord aan ruis in mijn foto’s en dientengevolge nooit ruisreductie gebruikt anders dan de standaard 25% kleurruisreductie in Lightroom. Zie ik namelijk op kijkafstand van een foto (afdruk of beeldscherm) geen ruis of onscherpte, dan zijn die dus ook geen probleem. Ik ga dan niet als een soort ‘foto-detective’ met mijn neus op het papier staan of op 200% inzoomen in Photoshop om vervolgens tijdrovende beeldcorrecties aan te brengen die in de genoemde publicaties niet zichtbaar zijn voor mijn publiek. Een technisch perfecte foto is heel bevredigend, maar als ie verkeerd getimed, belicht of gekaderd is, dan is het nog steeds geen goede foto.

Nu ik ook echter vogels in vlucht fotografeer met een EOS R7 en RF 100-400mm f/5.6-8 IS (review) is ruis wél een kwaliteitsfactor geworden bij publicatie. Waarom zul je je afvragen. Oorzaken zijn:
- APS-C camera met 32 miljoen pixels (relatief kleine pixels)
- maximaal diafragma slechts f/8 bij 400mm
- sluitertijd 1/1000s of korter (bevriezen beweging)
- vaak sterke crop van 6960 pixels tot soms wel 2400 pixels voor ca. 3x extra ‘zoom’

Door bovenstaande aspecten fluctueert de ISO op een zonnige dag rond de 400. Komt er een wolkje voor de zon, dan stijgt ze snel tot 800 of zelfs hoger. In RAW geeft dat met een APS-C camera relatief veel ruis. Crop je bovendien tot 2400 pixels dan blijft die ruis goed zichtbaar op full-HD en op A4, aangezien de ‘Regel van ¼’ niet van toepassing is. En omdat je vaak te maken hebt met tegenlicht en de vogel digitaal moet verhelderen, wordt de ruis vaak nog extra zichtbaar. Ruisreductie is dan onvermijdelijk.

Software ruisreductie
Ruisreductie (of ruisonderdrukking, ruisverwijdering) in de eenvoudigste vorm heel simpel. Neem twee of meer naburige pixels en vermeng ze tot pixels van gelijke kleur en helderheid. Dat werkt perfect, maar je verliest er detail mee en dat is bijna altijd ongewenst. Huid in een gezicht wordt plastic. Een verendek van een vogel wordt een egaal vlak. Op deze ‘basic’-manier gaan Photoshop en Lightroom Classic te werk en deze software is dus niet de eerste keuze als het gaat om ruisreductie. Met selecties, aanpassingslagen en gewijzigde overvloeimodi kun je in Photoshop voor een enkele foto misschien nog redelijke resultaten bereiken, maar ruisreductie is tegenwoordig toch een klus voor gespecialiseerde software.

Sinds een jaar gebruik ik dan ook DeNoise Ai van Topaz. Niet per se omdat het de beste ruissoftware is, maar omdat ik het als stand-alone kan gebruiken voor RAW-bestanden en als plug-in in Lightoom Classic en Photoshop. Ook werkt het goed op de ‘automatische piloot’ – of Ai in 2023 – en kan ik die ‘Auto’-instelling handmatig bijsturen en eventueel toepassen op een selectie. Ook kun je in DeNoise Ai enige verscherping toepassen en dat kan soms van pas komen.

Foto's gemaakt met EOS R6 en EOS R7. Indien nodig behandeld met DeNoise Ai.

Er zijn echter meer goede ‘ruisverwijderaars’. Welke voor jou het beste werkt, kun je prima zelf onderzoeken door demo-versies te downloaden en de resultaten naast elkaar te vergelijken. Let ook op zaken als compatibiliteit met je RAW-converter, of ze als stand-alone en/of als plug-in werken, of ze met JPEG werken en of er veel extra (grote) bestanden worden aangemaakt. Ook de (jaarlijkse) prijs kan van belang zijn.

• Topaz Denoise Ai: klik hier. € 80,-
• DxO PureRAW 2: klik hier. €129,-
• On1 NoNoise Ai: klik hier. €82,-
• Noiseware: klik hier. € 75,-
• Nik Dfine 2: klik hier. € 149,-
• Neat Image: klik hier. € 50,-

Ervaringen
Het resultaat van ruisreductie is afhankelijk van veel factoren. Een belangrijk aspect daarin is in welke mate de foto bewerkt is. Ben je intensief bezig geweest met het verhelderen van donkere gebieden en terughalen van hooglichten, dan wordt de ruis duidelijk zichtbaar. Uiteraard versterkt Verscherpen de ruis, maar zijn ook zaken als Textuur, Nevel verwijderen en Helderheid flinke ruisversterkers.

Het bewerken van foto's verhoogt in veel gevallen de zichtbaarheid van ruis. Voor bij het opentrekken van donkere delen van een foto (en bemoeilijkt daarmee het verwijderen van ruis?). Bij lage ISO's is de toename van ruis dan nog redelijk beperkt, maar doe je dit bij ISO 3200 of hoger, dan ontstaat bij sterke verheldering van schaduw veel en 'vuile' ruis. Zie voorbeeld hieronder. Kijk de afbeelding op 100%

Ruisreductie bij ISO’s onder 3200 (FF) of 800 (APS-C) kan spectaculaire resultaten opleveren. Daarboven wordt ruisreductie toch vaak een redelijke ‘smeerboel’, welke software je ook gebruikt. Zelf zie ik geen groot verschil tussen ruisreductie van RAW-bestanden of van JPEG-bestanden uit RAW ontwikkeld. Voordeel van JPEG’s is dat ik dat met DeNoise Ai snel en eenvoudig in Photoshop kan doen, zonder dat ik aanwezig hoef te zijn (Actie in Photoshop) en dat er heel grote TIFF’s worden gemaakt in Lightroom.

Wat ik bovendien gemerkt heb bij het gebruik van Topaz DeNoise is dat je ook foto’s bij ISO 100 en 200 kunt behandelen. De foto’s worden door de lichte verscherping superstrak als met een dure L-lens genomen en ‘ruis’ in het bokeh van de achtergrond wordt heel natuurlijk geëgaliseerd. Perfect voor close-ups en macro’s.

Als je besluit om ruisreductie toe te passen op een foto, wanneer doe je dat dan? Voordat je de bewerkingen gaat doen of juist na de bewerkingen? Ik heb bij foto’s van verschillende onderwerpen steeds beide volgordes geprobeerd en naast elkaar vergeleken, maar kom niet tot een eenduidig advies. Vooraf ruisreductie klinkt logisch, maar was toch niet altijd beter. Wat mij betreft is dit een prima discussiepunt in het ruisdebat. De volgorde ligt volgens mij niet vast en als je de tijd en mogelijkheden hebt, dan zou je het gewoon zelf eens kunnen uitproberen wat voor jou en jouw fotografie welke volgorde het beste werkt en het handigst is.

100% schermafbeeldingen. Let op effect van ruisreductie op effen vlakken, op tekst en op het klosje garen.

Samenvatting
Ruisreductie kán een relevant onderdeel van je workflow zijn. Met de nadruk op kan. Het is namelijk zeker geen must, want het kan onnodig veel tijd kosten zonder praktisch toegevoegde waarde. Bepaal zelf op basis van persoonlijke voorkeur, onderwerpen en publicatievorm hoe en wanneer je ruis gaat verwijderen uit je foto’s. Onze ervaring is dat hoe lager de ISO is, des te beter de resultaten zijn, wat voor zich spreekt. En hoe meer een foto bewerkt is, des te moeilijker het is de ruis te verwijderen. Ook logisch. Succes.

En heb je zelf interessante ervaringen, laat het mij dan hieronder weten.