Als je met je EOS in JPEG fotografeert en je kijkt naar de bestandsgrootte van de bestanden op het geheugenkaartje, dan zul je zien dat ze niet allemaal evenveel MB’s zijn. Op zich is dat bijzonder, want het aantal megapixels van al die foto’s is wel hetzelfde, zijnde de resolutie van de sensor van je camera (20 tot 50 Mp). In dit artikel leg ik kort uit waarom die verschillen ontstaan en welke factoren van invloed zijn op de bestandsgrootte.

Compressie
Het verschil in bestandsgrootte van JPEG-bestanden ontstaat door compressie van bites en bytes waaruit een digitale foto bestaat. Een spons ter grootte van een literpak melk kun je eenvoudig in elkaar duwen, zodat het volume minder wordt. Een stuk piepschuim van dezelfde afmetingen kun je wel iets in elkaar drukken, maar minder dan de spons. Zo werkt het ook met JPEG-foto’s. Omdat het onderwerp op het foto steeds anders is (compositie, detailregistratie, contrast, kleuren) kan het ene bestand meer gecomprimeerd (=minder MB’s) worden dan het andere bestand. Hieronder een overzichtje van de belangrijkste factoren die van invloed zijn op de mate van compressie.
• Resolutie sensor
• Compressie: camera en Photoshop
• Compositie
• Scherptediepte
• Diafragma
• Bewegingsonscherpte
• Ruis en ruisreductie
• Verscherpen

Resolutie sensor
Resolutie. Dat is natuurlijk een inkoppertje. Hoe hoger de resolutie van de sensor, des te groter de JPEG-bestanden van die camera. Zo zijn de JPEG’s uit een EOS R7 (32 Mp) groter dan uit een EOS R6 (20 Mp).

Maar ook met dezelfde camera kun je de resolutie van de foto’s veranderen. Kijk maar eens in het menu BeeldKwalit., dan zie je dat je kunt kiezen voor Large, Middle en Small (1,2), bij de EOS R6 respectievelijk 20 Mp (5462x3648p), 8,9 Mp (3648x2432p), 5 Mp (2736x1824p) en 3,8 Mp (2400x1600p).

Compressie
JPEG heeft een variabele compressie. Je kunt de ‘kracht’ van het comprimeren dus zelf instellen. In de camera kies je dan bij Beeldkwalit. tussen Fine en Standaard. Dat scheelt bijna een factor 2 (zie bovenstaande illustratie) in de JPEG-bestandsgrootte bij hetzelfde aantal megapixels/resolutie. In Photoshop kun je voor de JPEG-compressie een waarde instellen tussen 12 (Maximale kwaliteit) en 0 (Lage kwaliteit). Onderstaand het verschil in beeldkwaliteit en in bestandsgrootte.

Compositie
De JPEG-compressie ‘bekijkt’ een foto op basis van 8x8 pixels. Is dat bijvoorbeeld ongeveer dezelfde kleur van een blauwe lucht, dan zal in de tabel slechts 1 kleurwaarde worden opgenomen in plaats van 64. Zitten er in een onderwerp veel effen vlakken (dezelfde kleur én geen structuur) dan kan de compressie daar veel bytes besparen, resulterend in een klein JPEG-bestand.

Originele testcase (links) en dezelfde case deels afgedekt met wit vel papier (rechts)

Scherptediepte
De JPEG-compressie kan effen gebieden in een foto dus sterk verkleinen. Datzelfde geldt eigenlijk ook voor onscherpte. Zo zal de bestandsgrootte van een foto met de testkoffer onscherp op de achtergrond kleiner zijn dan van wanneer de testkoffer in zijn geheel scherp is.

Testcase als scherp onderwerp (links) en testcase als onsceherpe achtergrond (rechts)

Diafragma
Behalve de scherptediepte heeft ook de scherpte van de foto invloed op de mogelijke compressie van een JPEG-foto. Een ‘onscherpe’ foto kan meer gecomprimeerd worden (kleiner bestand) dan een scherpe foto (groter bestand). Het is bekend dat het diafragma invloed heeft op die scherpte. Bij maximaal diafragma is een foto meestal niet op zijn scherpst (klik hier). Zo rond f/4 of f/5.6 is de detailregistratie maximaal en na f/16 ligt onscherpte door diffractie op de loer (klik hier). Dat zie je dus ook terug in de bestandgrootte van de JPEG’s.

Verschil in bestandsgrootte door verschil in scherpte bij verschillende diafragma's

Bewegingsonscherpte
Een andere vorm van onscherpte is bewegingsonscherpte door beweging van de camera of van het onderwerp. Zo kun je bij langere sluitertijden (> 1/30s) scherpteverschil zien als je vanaf statief de zelfontspanner gebruikt of niet, waarbij de direct genomen foto een kleiner JPEG-bestand is dan die met de selftimer.

Onscherpte door beweging van de camera. Links mét zelfontspanner. Rechts zonder.

Ruis en ruisreductie
Als je het over detail in een foto hebt, dan heb je het niet alleen over scherpe onderdelen van het onderwerp. Ook de korreltjes van ruis worden door de JPEG-compressie als detail gezien. Foto’s met hoge ISO geven dus per definitie grotere bestanden. Er is echter een grote maar. Afhankelijk van de ruisreductie op de camera kunnen de ruiskorreltjes versmeerd worden met verlies van detail tot gevolg en daar weet de compressie wel raad mee. Een foto bij ISO 6400 met een hoge ruisonderdrukking geeft dus kleinere JPEG-bestanden dan diezelfde foto met een zwakke ruisreductie.

In onderstaand voorbeeld zijn de JPEG's verkregen vanuit DPP, omdat alleen daarin de ruisreductie (NR) op NUL gezet kan worden (zie artikel Hoge ISO-ruisreductie).

Verschil in bestandsgrootte door ISO
Verschil in bestandsgrootte door ruisreductie

Verscherpen
Hoewel je in je EOS niet meteen een parameter verscherpen aantreft, worden foto’s wel degelijk verscherpt. De verscherping gebeurt namelijk met de keuze en instelling van de Beeldstijl. Ook beschikken verschillende camera’s over Micro-contrast. Als je de twee genoemde parameters opschroeft wordt detail in het onderwerp digitaal verscherpt en zal ook ruis worden versterkt. Twee redenen waarom de compressie beperkt blijft en je ziet dat het JPEG-bestand van een verscherpte foto groter zal zijn dan de niet verscherpte versie.

Verschil in bestandsgrootte ten gevolge van verscherping.

Samenvatting
“Alle JPEG’s zijn gelijk, maar sommige zijn meer gelijk dan anderen”. Deze op Animal Farm gerelateerde quote is eigenlijk wel een mooie samenvatting van de bestandsgrootte van JPEG’s. Als ze hetzelfde aantal pixels beschrijven, dan hoeft dat niet te betekenen dat ze allemaal evenveel bytes omvatten. Integendeel. Je weet nu welke factoren die verschillen veroorzaken. Een 32 Mp foto van 1 MB (haarscherp insect met heel onscherpe achtergrond) kan een hogere beeldkwaliteit hebben dan een 32 Mp foto van 20 MB (door diffractie onscherpe landschapsfoto met veel ruis).