Fotografie kent vele gezichten. De één maakt foto’s van de natuur, de ander maakt foto’s van mensen of gebouwen. Ik vind het leuk om foto’s te maken van niet alledaags zaken met een technisch tintje. Dit artikel gaat over het maken van foto's van golfpatronen van water in trilling.

Water is een interessant materiaal. Denk aan beelden die gemaakt worden van spiegelingen in water en van waterdruppels. Maar foto’s van trillend water is toch wat lastiger voor te stellen. Internet is daarom een prima bron van inspiratie. Google maar eens naar afbeeldingen voor de term “cymatics”. Je vindt dan mysterieuze beelden die gemaakt zijn door een handvol mensen die dit kunstje goed onder de knie hebben. Ook op Youtube is hiervan het nodige te vinden. En dan wordt het voor mij een uitdaging. Wat zie ik nu eigenlijk? En hoe komen ze tot deze verrassende beelden?

Het concept
Het maken van fraaie beelden van golfpatronen in water dat in trilling wordt gebracht. De uitdaging valt uiteen in twee puzzelstukken en betreft: hoe breng ik water in trilling en hoe maak ik er dan een foto van.
Stilstaand water geeft een oppervlak zo vlak als een spiegel. Als we de transparante eigenschap van het water opheffen houden we een spiegelend wateroppervlak over. Een trilling in het water zal het gladde oppervlak verstoren. Verstoringen van het gladde wateroppervlak vangen we vervolgens in een beeld door reflecties van een geconcentreerde lichtbron te fotograferen. Of in wat antieke fotografietermen:
De gevoelige plaat legt het licht vast dat precies op het moment van het maken van de foto door het wateroppervlak van de lichtbron in de lens van de camera wordt gereflecteerd (afbeelding 01). Omdat een trillend wateroppervlak in beweging is zal slechts een deel van het wateroppervlak zo gericht zijn dat het licht in de lens reflecteert. En voilà we hebben een beeld van trillend water!
Afbeelding 02 toont de opstelling met daarin de belangrijkste elementen: een spiegelend wateroppervlak, een trillingsbron, een lichtbron en een camera.

Afbeelding 01	Afbeelding 02

Benodigdheden
Om water te laten spiegelen, gecontroleerd te laten trillen en er foto’s van te maken, heb je een paar ingrediënten nodig.
Spiegelende wateroppervlak
Water spiegelt wel een beetje maar is vooral transparant. De verhouding tussen spiegelen en transparantie is eenvoudig om te gooien door het water zwart te kleuren. Wat overblijft is een matige spiegel. Voor ons doel is die mate van spiegeling voldoende. Water is goed zwart te maken door het toevoegen van een paar druppels ecoline (hobbywinkel).
De trillingsbron
Mijn ervaring is dat trillingen in water interessante beelden produceren in de range tussen 10 en 20 Hz (trillingen per seconde). Dit zijn relatief langzame trillingen aan de ondergrens van wat we kunnen horen. Een luidspreker/versterker blijkt een prima instrument om in dit bereik trillingen te kunnen genereren. In de luidspreker wordt een schaaltje, zoals een deksel van een DVD-spindle, geplaatst of gekit waar een laagje water in kan staan (afbeelding 03). Om de trilling goed te volgen mag het schaaltje niet te zwaar zijn. Naast de luispreker/versterker is ook een toongenerator benodigd, die een constante toon levert. Een constante toon brengt het water in resonantie die karakteristiek is voor die toon en amplitude, en een krachtige golf oplevert. Bij muziek variëren de tonen vaak te snel zodat in het wateroppervlak slechts vluchtige golfpatronen ontstaan.
Een fysieke toongeneratoren is duur en niet makkelijk verkrijgbaar. Een uitstekend alternatief is de software variant daarvan die werkt op een PC of laptop. Dit is software die met behulp van de ingebouwde geluidchip in staat is om hele zuiver tonen te genereren. Ik gebruik zelf “Test Tone Generator (TTG)” van Timo Esser (www.esseraudio.com). Dit is software die je een paar weken kunt uitproberen en eventueel kunt kopen. Handig is dat je in kunt stellen dat de toon automatisch door een frequentiegebied loopt, zodat jij niet telkens aan de knopjes hoeft te draaien als je op zoek bent naar patronen. De PC moet natuurlijk wel beschikken over een audio-uitgang (koptelefoon), zodat het de versterker kan aansturen.

Afbeelding 3

De lichtbron
De lichtbron - een halogeenspotje - is nodig om licht via het wateroppervlak te reflecteren in de lens van de camera. De vorm van de lichtbron heeft invloed op het beeld (zie tips).
De camera
Gebruik een klein diafragma, f/11 tot f/22 voor een voldoende grote scherptediepte, omdat je redelijk dicht op staat (100 cm) met een redelijke lang brandpunt (f=100mm). Een sluitertijd tussen 1/10s en 1/20s geeft mooie resultaten. Probeer de ISO daarbij zo laag mogelijk te houden. Je kunt in de Tv- of Av-stand werken, maar in de M-stand is de belichting het meest constant. Belangrijk is dat het scherpstellen vooraf eenmalig handmatig moet gebeuren, want de autofocus gaat niet veel snappen van die reflecties.
Totale opstelling
In de foto’s van de opstelling is te zien dat de luidspreker met het schaaltje op de grond staat. De camera en lichtbron staan daar recht boven ongeveer in elkaars lijn. Voor het beeld is de sluitertijd zeer bepalend. Omdat deze afhangt van de frequentie, moet je dit per situatie uitproberen. De beelden bij dit artikel (foto 01 t/m foto 08) zijn het resultaat van een paar avondjes experimenteren. De gebruikte camera is een Canon EOS 550D met een universele 18-200mm zoomlens..

Foto 01	Foto 03	Foto 03	Foto 04
Foto 05	Foto 06	Foto 07	Foto 08

Samenvatting
Foto’s maken van trillend water is niet het eerste onderwerp wat in je opkomt als je op zoek bent naar een nieuwe fotografische uitdaging. Toch kun je met relatief simpele middelen prachtige ‘spirograph’-achtige beelden maken, die je publiek zeker zullen verwonderen.
Zoals met alles, geldt ook hier ‘oefening baart kunst’, dus experimenteer naar hartenlust en realiseer je dat niet alle foto’s 100% geslaagd zullen zijn. Als je een rendement van 5% haalt, dan is dat een zeer verdienstelijk resultaat.