De RF 100mm f/2.8L IS 1:1.4 is waarschijnlijk een van de lenzen waar fotografen in het EOS R-systeem het meest naar hebben uitgekeken. Met de superbe kwaliteit van de EF 100mm f/2.8l IS in gedachten waren de verwachtingen hooggespannen of de RF-versie nóg beter zou (kunnen) zijn. In deze review van de RF 100 f/2.8L IS zetten we beide lenzen naast elkaar.

Mogelijkheden
Normaal beginnen we een review altijd met het onderwerp en de bediening, maar bij de RF 100mm f/2.8L IS is het zinvol om eerst de mogelijkheden van deze lens te bespreken. Want RF-lenzen onderscheiden zich vaak van hun EF-equivalenten met een net iets ander brandpuntbereik (RF 100-500mm), kortere scherpstelafstand (RF 35mm f/1.8) of constructie (RF 70-200mm). Dus wat is er nieuw bij de RF 100mm f/2.8L IS? Wat kun je toevoegen aan een nagenoeg perfecte 100mm f/2.8 1:1 macro, zoals de EF L-versie dat is? Canon blijft ons dan toch weer verrassen met twee innovaties:

1. Vergrotingsfactor 1:1.4
Door (onder andere) de kortste scherpstelafstand te verkleinen is Canon erin geslaagd om de afbeeldingsmaatstaf (vergrotingsfactor) te verhogen van 1:1 - wat gebruikelijk is op een macrolens - tot 1:1.4. Dat betekent dat de breedte van een full-frame sensor niet gevuld wordt door een voorwerp van 36mm breed, maar door een voorwerp van slechts 25mm. Als je een muntstuk van 2 euro zo ‘groot’ mogelijk in beeld wil brengen, dan is dat visueel een groot verschil. Bij een waterjuffer waarvan het kopje 4mm breed is, heb je enige referentie nodig om het verschil te zien.

Iedere macrofotograaf is natuurlijk blij met een hogere vergroting, maar er zijn toch wel een paar kanttekeningen. Omdat de kortste scherpstelafstand 4 cm kleiner is geworden, komt de frontlens ook 4 cm dichter bij het onderwerp, zijnde van 12 cm naar 8 cm. Bij schichtige insecten is de kans dus groter dat ze wegvliegen. Ook wordt bij een kortere voorwerpafstand de scherptediepte minder. Is die bij 30 cm (EF 100mm f/2.8L IS) en f/2.8 slechts 1 mm, dan wordt de scherptediepte bij 26 cm nog kleiner tot 0,7 mm. Het facetoog van een waterjuffer is dan slechts deels scherp en bovendien wordt nauwkeurige scherpstelling op het gewenste punt nóg moeilijker. Een statief met macroslede plus focus stacking worden dan welhaast een vereiste voor een scherpe foto. Ook mag het onderwerp niét bewegen en mag er geen wind zijn.

Tussenring De vergroting van de EF 100mm f/2.8L IS verhogen naar 1:1.4 is relatief eenvoudig met behulp van een tussenring. Als we een tubus van 25mm zetten tussen de EF 100mm f/2.8L IS en de EOS R6 (met adapterring), dan wordt de maximale afbeeldingsmaatstaf gelijk aan die van de RF 100mm f/2.8L IS. Bovendien is de frontlens van de EF 100mm f/2.8L IS dan ruim 12 cm van het onderwerp, terwijl dat bij dezelfde vergroting met de RF 100mm f/2.8L IS dus slechts 8 cm is. Als je met tussenringen gaat werken, dan verlies je wel de scherpstelling op oneindig (klik hier).

De vergroting van een lens neemt ook toe bij gebruik van een extender. Je kunt dan tevens op gelijke of grotere afstand van het onderwerp blijven. Helaas passen er op de RF 100mm f/2.8L IS geen extenders van Canon, omdat bij de lensvatting een glazen afdichting is aangebracht, die mechanische koppeling van een RF-extender op de lens onmogelijk maakt.

2. Sferische Aberratie controle (SA)
Bij macro- en close-upfotografie is niet alleen het hoofdonderwerp belangrijk, maar is ook het spel met voor- en achtergrondonscherpte een belangrijke factor in de karakterbepaling van een foto. Canon heeft in de RF 100mm f/2.8L IS een zogeheten Sferische Aberratie controle ingebouwd, zodat je met een draai aan de SA-controlring het bokeh van de voor- of achtergrond kunt beïnvloeden. Voor standaardfotografie staat deze SA-ring op nul. Kies je voor een pluswaarde (tot +2), dan worden de omtrekken van het bokeh op de voorgrond zachter en van de achtergrond versterkt en bij negatieve waarden is dat juist omgekeerd.

Een technische test bevestigt deze werking, maar we zien dan ook dat het scherpstelpunt niet meer scherp te krijgen is en er een soort ‘soft focus’ ontstaat. Ook de afstand tot het onderwerp en die van de voorgrond en achtergrond tot het scherpstelpunt spelen een rol bij de mate waarin het effect te zien is. Canon geeft zelf aan dat het effect maximaal is bij een voorwerpsafstand van 50 cm en nihil is bij 26 cm.

Johan van de Watering We hebben Johan van de Watering (klik hier) bereidt gevonden om in het veld even met de SA-controle te spelen. Zijn bevinding in deze korte praktijktest is dat SA-controle in speciale gevallen bijzondere foto’s op kán leveren en je pas bij veelvuldig gebruik voorspelbare resultaten zult krijgen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat met ‘speciale’ lenzen van derden, met meervoudige belichting, met filters of met behulp van Photoshop eenvoudiger voorspelbare en betere resultaten verkregen kunnen worden. Zo kun je met Helderheid (Clarity) in Lightroom soortgelijke effecten lokaal toepassen.

Wij hebben zelf nog een testje gedaan met een portret, maar het resultaat vinden we persoonlijk niet indrukwekkend, vooral omdat bij SA-waarden anders dan NUL het model al snel onnatuurlijk ‘onscherp’ wordt. Al met al is de nieuwe SA-controle een functie die we in een later stadium meer diepgaand zullen moeten onderzoeken.

Canon heeft zelf enkele voorbeelden op YouTube, zoals deze: klik hier.

Ontwerp en bediening
Het ontwerp van de RF 100mm f/2.8L IS wijkt behoorlijk af van de EF 100mm f/2.8L IS. Ten eerste is de RF-versie een ‘lange’ lens voor zijn brandpunt en is zijn lengte is gelijk aan die van de EF 100mm f/2.8L IS mét adapter. Dus als je beide lenzen op een camera in het EOS R-systeem zet, dan zijn ze beide even lang. De RF 100mm f/2.8L IS is (680 g) wel 50 gram lichter dan de EF-versie met adapter. Beide lenzen zijn van het L-type, dus met stof- en spatwaterafdichting. Ideaal voor omstandigheden tijdens natuurfotografie.

De afstandsschaal op de EF 100mm f/2.8L IS ontbreekt op RF-versie. Dit geldt voor alle RF-lenzen, waarbij de afstandsschaal zichtbaar is in de zoeker en op het lcd-scherm. Zien we op de EF 100mm slechts alleen een brede scherpstelring, dan is de RF 100mm voorzien van drie instelringen: scherpstelling, SA-control en de standaard control-ring op RF-lenzen. Bij de bediening is dat wel even wennen en met de camera aan je oog pak je soms de SA-control in plaats van de scherpstelring.

Het draaien van de RF 100mm voelt met voldoende feedback voor nauwkeurig handmatig scherpstellen. Met één slag kom je van oneindig naar een halve meter. Van 50 cm tot 26 cm heb je drie slagen nodig en dat werkt dus heel precies. Bij de EF 100mm ben je met de eerste slag van oneindig naar 40 cm en met de tweede slag ben je bij 30 cm. Dat werkt dus sneller, maar minder nauwkeurig.

Prestaties
Mogelijkheden, ontwerp en bediening zijn belangrijk bij een lens, maar voor een macrolens blijft de beeldkwaliteit toch het hoofdcriterium. Uit onze eigen ervaring weten we dat de EF 100mm f/2.8L IS een welhaast perfecte lens is en nauwelijks steekjes laat vallen als het gaat om beeldscherpte en om lensaberraties, zoals vignettering, chromatische aberratie en lensspiegeling (review, 2010). De RF 100mm f/2.8L IS kan zijn broertje op alle fronten goed bijbenen en blijft alleen iets achter bij de extreem hoge centrumscherpte van onze EF 100mm f/2.8L IS. Ook zien we bij RF 100mm bij f/2.8 ongeveer een onderbelichting van 1/3 stop over het hele beeldvlak. Dit verdwijnt bij f/4 of kleiner.

Net zoals de EF 100mm beschikt de RF 100mm over zogeheten hybride beeldstabilisatie en dat laat langere sluitertijden toe bij fotograferen uit de hand. Bij 1/13s compenseren de beeldstabilisatie van de lens en de IBIS in de EOS R6 eventuele cameratrillingen voldoende voor een hoge kans op een scherpe foto. Bedenk wel dat het scherpstelpunt bij fotograferen uit de hand in die ‘lange’ tijd verschoven kan zijn door voor/achter-beweging van camera/fotograaf. Een statief blijft derhalve in veel gevallen een onmisbaar accessoire bij macrofotografie.

Voor een macrolens is de autofocus van de RF 100mm f/2.8L IS behoorlijk snel op een EOS R6. Je merkt zelden vertraging. Gebruik je de autofocus in het gebied van 50 cm en korter, dus bij hogere vergrotingen, zet dan de limiter op de lens op dat bereik. Dat voorkomt een korte vertraging.

Samenvatting
Is de RF 100mm f/2.8L IS een heel goede macrolens? Die vraag kunnen we zonder twijfel bevestigend beantwoorden. Is deze nieuwe RF-lens optisch beter dan de EF 100mm f/2.8L IS, dan is dat wat ons betreft een ‘fotofinish’ en blijft de centrumscherpte van de EF-versie met een ‘neuslengte’ ongeëvenaard. Bij een eventuele overstap van de EF 100mm f/2.8L IS naar de RF 100mm f/2.8L IS krijg je echter wel de beschikking over SA-control, 1:1.4 vergroting en een control-ring op de lens en als dat voor jouw fotografie zinvolle toevoegingen zijn, dan maakt dat de meerprijs van de RF-versie zeker de moeite waard. 

Lees ook de review op The Digitale Picture: klik hier.
Meer informatie en specificaties: klik hier.