Als je in de avond van een grotere afstand naar de skyline van een verlichte stad kijkt, dan zie je soms een mooi schouwspel van contouren, lichtpunten en spiegeling. Of wanneer je ’s avonds door het centrum van een historische stad loopt, dan krijgen de verlichte gebouwen en straten iets sprookjesachtigs. Alle reden om aan het einde van de dag bij het ondergaan van de zon (en daarna) met je camera eropuit te trekken voor een paar uurtjes ‘avondfotografie’. In dit artikel enkele punten waar je op moet letten.

Voorbereiding
Locatie
Voor een mooie avondfoto hoef je het meestal niet zo ver van huis te zoeken. Misschien zijn er wel mooi verlichte gebouwen in je eigen woonplaats, zoals een kerk, stadhuis of molen. Rijd op de fiets eens een rondje en neem dan je telefoon mee, zodat je alvast wat proeffoto’s kunt maken. Of zoek toegang tot een hoog uitkijkpunt met uitzicht over een stad. Ook een ‘rondje Google’ levert veel inspiratie op in locaties (en standpunt), gezien het grote aantal avondfoto’s dat je kunt vinden op internet (klik hier).

Bereikbaarheid
Als je eenmaal een geschikte locatie gevonden denkt te hebben, probeer dan via Google Maps en Streetview een indruk te krijgen van de omgeving. Zo weet je al een beetje wat je te wachten staat en hoe de bereikbaarheid is. Kun je er met de auto komen? Hoe lang is de reistijd? Kan ik parkeren? Is het openbaar toegankelijk en misschien moet je zelfs officieel toestemming vragen om foto’s te mogen maken.

Weer
De timing van op stap gaan voor een avondfoto is misschien wel net zo belangrijk als de keuze van de locatie. Dat begint met het seizoen. Niet alleen het tijdstip, maar ook de plaats van de zonsondergang (klik hier), verschuift door de seizoenen en dat is dus van belang hoe laat je op pad gaat (ruim een uur van tevoren aanwezig) en hoe het kleurverloop in de lucht op de achtergrond zal zijn. Optimale tijdstip van fotograferen is vaak net na zonsondergang (blauwe kwartiertje). Ga bij helder weer en let op regen. Kijk de lokale weersverwachting in een Weer-app. Neem voor de zekerheid een paraplu mee. Overigens kun je na een regenbui ook mooie avondfoto’s maken door gebruik te maken van de weerspiegeling in plassen en natte straten.

Foto's: Peter van Gogh 

Overig
In de avond fotograferen is toch heel anders dan overdag in het zonnetje. Zorg voor warme kleding (muts, handschoenen), want na zonsondergang kan het bij helder weer van september tot mei snel afkoelen. Omdat je vaak langer op pad bent, is het meenemen van een flesje water of thermoskan koffie/thee niet onverstandig. Zorg in het donker ook voor je cameraspullen. Gebruik een goede fototas voor het vervoer. Die tas kan tevens dienen als centrale verzamelplaats van lenzen, filters, lenskapjes, geheugenkaartjes en andere kleine accessoires. Dan raak je niets kwijt. Laat ook camera en lenzen vanuit een warme auto acclimatiseren aan de buitenlucht en bewaar de reserve accu op een warme plek (broek/jaszak). Het batterijverbruik kan overigens hoog zijn, omdat je in live view werkt én langere sluitertijden gebruikt. Dus zorg voor voldoende opgeladen accu’s. Gebruik de zaklamp op je telefoon om eventueel bij te lichten tijdens het opstellen en instellen van de camera.

Gereedschap
Camera en lens
Met elke camera kun je avondfoto’s maken. Zelfs met je telefoon. Toch heeft een systeemcamera (DSLR/MILC) de voorkeur omdat je lenzen kunt wisselen en eenvoudig handmatige instellingen kunt doen met betrekking tot belichting, kleuren en scherpstelling. Als je vooraf geen exact inzicht hebt in je camerastandpunt en gewenste kader, kies dan voor een zoomlens. Op een EOS met APS-C sensor zou dat een EF-S 18-135mm 3.5-5.6 IS STM kunnen zijn. Voor een full-frame EOS heeft de EF/RF 24-105mm een mooi brandpuntbereik. Een kort brandpunt geeft sterke vergroting van het perspectief en bij korte afstanden veel schuine lijnen. Een lang brandpunt verdicht het perspectief en geeft vanwege de vaak grotere afstand, meer rechte lijnen.

Statief
Behalve de juiste keuze van camera en lens, speelt ook het statief een belangrijke rol in het welslagen van avondfoto’s. Omdat er weinig licht is en je ook bij kleinere diafragma’s en lagere ISO’s werkt, kunnen sluitertijden oplopen van enkele seconden tot vele minuten. Een stabiel statief moet dan bewegingsonscherpte voorkomen. Bovendien zorgt een statief bij het maken van belichtings- en scherpsteltrapjes voor een vast kader, zodat de montage achteraf beter verloopt. Ben je van plan om panorama’s te maken, dan komt een statief ook goed van pas. Gebruik behalve een statief, de zelfontspanner of de app Camera Connect van Canon (klik hier) om zo de kans op bewegingsonscherpte te verminderen. Zet de beeldstabilisatie uit. Zet de middenkolom niet omhoog, want dat is minder stabiel. Zet bij harde wind de poten breed uit. Daarmee voorkom je dat het statief met camera omvalt. Hang eventueel je fototas aan de middenkolom voor extra stabiliteit. Gebruik de Elektronische waterpas om goed horizontaal te werken (klik hier). Zorg bij een zachte ondergrond dat je statief niet verzakt.

Accessoires
Extra hulpmiddelen komen altijd van pas bij elk foto-onderwerp, dus ook bij avondfotografie. Je telefoon (met internet) is dan een bijna onmisbaar accessoire. Je kunt het weer in de gaten houden. Je ziet je locatie en de GPS-gegevens kun je via de Camera Connect-app zelfs aan je foto’s toevoegen (klik hier). Ook is je telefoon een routeplanner, zaklamp, lichtmeter en nog veel, veel meer (klik hier). Je kunt er zelfs mee bellen.

Volle accu’s en lege geheugenkaartjes zijn vanzelfsprekend en misschien kun je in bijzondere gevallen gebruik maken van filters: een grijsverloopfilter (balans voorgrond/achtergrond), grijsfilter (extreme sluitertijden), polarisatiefilter (spiegelingen) of een zogeheten Nachtfilter (koelere kleuren, klik hier). Flitsen heeft in veel gevallen geen zin gezien de grote werkafstanden, maar met een sterke LED-zaklamp (ver- of breedstraler, klik hier) kun je misschien een gebouw ‘beschilderen’ met licht.

Gehele scene ingeschilderd met sterke LED-verstraler. Foto: Johan van de Watering

Verder kunnen zaken als een regenjack, lensdoekje, duct tape of plastic zak ‘life savers’ zijn.

Instellingen
Als je op de juiste plek, op de juiste tijd met het juiste gereedschap vol inspiratie klaar staat, dan moet je de camera nog instellen voor een technisch goede foto. Onderstaand een opsomming van de mogelijke instellingen.

• Fotografeer in RAW+JPEG. Met RAW heb je achteraf alle controle over de kleuren (witbalans/verzadiging/kleurtoon) en kun je in redelijk sterke mate nog ingrijpen in de belichting en detaillering (ruisonderdrukking en verscherping). Foto’s in zwart-wit? Fotografeer dan ook in RAW en gebruik Silver Efex Pro. RAW-opnames geven tevens het beste resultaat bij montages van HDR's en panorama's (klik hier).

Avondfoto omgezet naar zwart-wit. Foto Tony Vingerhoets 

• Werk in Live view, dus kader met het zoekerbeeld op het lcd-scherm.

• Belichting in de M-stand. Eerst het diafragma op f/11 bij APS-C of f/16 bij FF voor voldoende scherptediepte. Gebruik geen f/22 of kleiner in verband met diffractie-onscherpte. Zet de ISO op 100 of 200 en stel vervolgens de sluitertijd in (vaak meerdere seconden) naar wens met enkele proefopnamen. Houd het histogram desgewenst in beeld om sterke over- of onderbelichting te voorkomen. Maak eventueel belichtingstrapjes (klik hier) om later voor een HDR-montage te gebruiken (klik hier). Lange sluitertijden zullen voor lichtstrepen zorgen van bewegende voertuigen en ook wolken en bewegend water zullen uitgevlakt worden. Wil je sterren fotograferen, kies dan een ISO 1600 of hoger, zodat ook de kleinste lichtpuntjes zichtbaar worden.

• De persoonlijke gewenste kleuren zijn smaakgevoelig. Moeten de foto’s warmer zijn of kouder? Zet de witbalans in principe op automatisch AWB. Of (zeker bij trapjes) op Kelvin: lage temperaturen (3000K, Gloeilamp) geven koele kleuren. Hoge temperaturen (7000K, Schaduw) maken de kleuren warmer. In RAW kun je dat allemaal achteraf doen.

• Als je in JPEG fotografeert, zet de ISO-ruisonderdrukking dan op Standaard of Zwak. Zet de Lange sluitertijd ruisonderdrukking op uit. Gebruik als Beeldstijl Standaard of Gedetailleerd (FD), eventueel met een verlaagd contrast voor een hoger dynamische bereik.

• Scherpstelling kun je in de autofocus doen met het focuspunt halverwege de diepte van het relevante deel van het onderwerp of bij een skyline op de gebouwen in de verte. Hoewel het donker is, heeft de autofocus toch vaak houvast aan de contrasten door de verlichting. Wil je meer nauwkeurig werken en ook geen verschuiving van het scherpstelpunt, kies dan voor handmatig scherpstellen met uitvergroting van het beeld op het lcd-scherm (klik hier). Handmatig scherpstellen is ook handig bij het maken van een overlappende serie voor een panorama en bij het maken van een scherpsteltrapje.

Samenvatting
Avondfotografie. Leuk om te doen en het levert vaak onderscheidende foto’s op. Met bovenstaande punten zou je vanaf de eerste keer al met redelijk goede foto’s thuis moeten kunnen komen, maar zoals altijd geldt ook nu ‘al doende leert men’. Dus gun jezelf de tijd om je te bekwamen. Gaat zeker lukken. Succes.

Met dank aan:
Peter van Gogh: klik hier.
Tony Vingerhoets: klik hier.
Johan van de Watering: klik hier.