Bij het schrijven van het artikel over ‘geluid voor de fotograaf’ (klik hier) hadden we nog ambitieuze plannen met de intentie om deze materie voor de audio-leek volledig te ontrafelen. Maar we hebben gemerkt dat ‘geluid’ net zo uitgebreid en complex is als fotografie en video en dus een vakgebied op zich is. En dat leg je niet uit in een serie artikelen. Daarom beperken we onze reeks tot een artikel over de belangrijkste aandachtspunten bij het opnemen van geluid, het bewerken van geluid tot het afluisteren van geluid.

Factoren
Geluid opnemen is dus niet eenvoudig en er spelen veel factoren een rol. We gaan kort in op de onderstaande punten.
• Wat voor soort geluid wil je opnemen?
• Welke microfoon?
• In wat voor ruimte/omgeving?
• Welke accessoires?
• Hoe bewerken?
• Invloed luidspreker?
• Gehoor luisteraar?

Soort geluid
Het valt je misschien nooit zo op, maar je hoort bijna altijd geluid. Al is het het zachte tikken van een klok, het zoemen van een afzuiging, het ritselen van bladeren of het gegons van een verre snelweg. Zelden is het volledig stil. Als je video gaat opnemen, dan heb je daarmee te maken en moet je je afvragen welk geluid je wilt uitsluiten en welk je wilt opnemen. Dat kan dus het ritselen van bladeren zijn als je een rustgevend natuurbeeld laat zien, maar ook juist niet als je in die omgeving vooral het tjilpen van een vogel wilt benadrukken. Vraag je dus af of het geluid alom aanwezig is of juist een heel gerichte bron is. Als je dit namelijk weet, dan kun je daarop de keuze van de microfoon en accessoires bepalen en eventueel aanpassingen doen aan de ruimte of de omgeving.

Microfoon
Er zijn ongelooflijk veel microfoons. Verschillende technieken, verschillende mogelijkheden, verschillende merken en modellen, verschillende prijs en kwaliteit. Het is echt een segment van ‘bomen en bos’, vergelijkbaar met het aanbod van camera’s. Eén ding is echter zeker en dat is wanneer je geluid gaat opnemen met je fotocamera, dat de kwaliteit áltijd beter wordt als je daarbij een externe microfoon gebruikt.

De aandachtspunten bij aanschaf van een microfoon zijn:
- Richtingskarakteristiek
Dit is het gevoeligheidsgebied van de microfoon. Vaak beschreven met een zogeheten polar pattern. Bekend zijn omni-directioneel (omgevingsgeluid), directioneel (gerichte geluidsbron) en cardioide (frontgericht).

- Mono-stereo
Afhankelijk van de bron en de toepassing kan geluid in één (mono) of meerdere kanalen (stereo) worden opgenomen (en afgespeeld). Het eventuele ruimtelijke effect van mono of stereo is wederom afhankelijk van de ruimtelijkheid van de geluidsbron en van de manier van afspelen.

- Techniek
De twee technische hoofdgroepen zijn dynamische microfoons en condensator microfoons. Condersator microfoons zijn gevoeliger dan dynamische microfoons, maar hebben wel aparte voeding nodig (batterij of via aansluitkabel). Wil je meer weten over microfoons, kijk dan eens op Wikipedia (klik hier).

- Gebruik
Elke toepassing behoeft een bepaald soort microfoon. Zo heb je microfoons om zang en muziek op te nemen of die bestemd zijn voor interviews. Je kunt een microfoon op statief zetten, aan een revers bevestigen (lavalier) of aan een ‘hengel’ hangen. Veelal zijn ze met een kabel bevestigd aan een opnameapparaat, maar lavaliers zijn vaak draadloos.

Telefoonrecorder Normaal gesproken neem je het geluid van een video-opname op met een microfoon aangesloten op je camera. Video en geluid zijn dan vanzelf gekoppeld. Je kunt geluid bij een video-opname ook apart opnemen met een externe recorder en dat geluidsbestand later onder het video-spoor zetten. De meeste telefoons beschikken over zo’n geluidsrecorder. Met behulp van de juiste microfoon kun je je telefoon dus als recorder gebruiken.

Ruimte/omgeving
Een microfoon moet niet alleen geschikt voor zijn een bepaalde toepassing, ook is van belang in welke ruimte of omgeving het geluid wordt opgenomen. Is dat een galmende kerk, een kantoorruimte, een druk winkelcentrum of winderige straathoek. Het voorkomen van reflectie van geluid en van storende bijgeluiden is vaak belangrijker dan de keuze van de beste microfoon. De rol van absorptiepanelen en van een windkap is dan niet te onderschatten.

Ook is van belang hoe ver de geluidsbron van de microfoon verwijderd is. De geluidsterkte neemt kwadratisch af met de afstand. Hoe groter de afstand, des te zachter het geluid, hoe meer het signaal versterkt moet worden en dat verhoogt bij ‘slechtere’ microfoons de kans op hinderlijke ruis.

Accessoires
Een goede microfoon is belangrijk, maar de functie van de juiste accessoires mag niet onderschat worden. Een windkap om een microfoon (dead cat), een popfilter, een reflectiefilter, een shockmount, een boompole (hengel) of windscherm (blimp). Allemaal attributen die de geluidskwaliteit aanzienlijk kunnen verbeteren. Klik hier.

Bewerken
Zoals foto’s kun je ook geluid bewerken. Je wilt het geluid misschien versterken of de hoge en lage tonen meer in evenwicht brengen. Soms wil je ruis door versterking of wind verwijderen of eventueel stemgeluid verbeteren. Er is veel speciale software verkrijgbaar, zoals het gratis Audacity (klik hier), maar vaak kun je de elementaire aanpassingen ook doen in de video-editor. Zo beschikt Première Elements van Adobe over een behoorlijk aanbod aan geluidsgereedschappen. Een overzicht en de werking hiervan zie je in deze clip (url volgt).

Net zoals bij fotobewerking geldt ook bij aanpassing van geluid dat je de beste resultaten bereikt als je uitgaat van de hoogst mogelijke opnamekwaliteit. Van slecht geluid zul je nooit goed geluid kunnen maken en geldt ‘voorkomen is beter dan genezen’.

In onderstaande clip vier geluidsfragmenten buiten opgenomen met een vlogset: EOS M6 mark II, DM-E100 en HG-100TBR, allen van Canon. 1e fragment: interne microfoon 2e fragment: externe microfoon (betere stem, wel achtergrond/windruis) 3e fragment: met windkapje (betere stem, geen windruis, wel achtergrond) 4e fragment: fragment 3 bewerkt met 60% DeNoise in Premiere Pro (betere stem, geen windruis, geen achtergrondruis, maar wel ten koste van hoge tonen.

Luidspreker
Geluid dat wordt opgenomen moet ook weer worden afgespeeld. Dat gebeurt met een luidspreker. Ook hier is een grote diversiteit: een telefoon, televisie, hifi-luidsprekers, bluetooth speaker, soundbar, koptelefoon, oordopjes. Bovendien kan ook het apparaat waarvan het geluid wordt afgespeeld en de versterking (amplifier) ervan de geluidskwaliteit bepalen. Doe zelf maar eens een test om een videoclip op YouTube op verschillende manieren en apparaten af te luisteren.
Ook nu weer speelt de ruimte waarin wordt geluisterd een belangrijke rol gelet op reflectie, galm en omgevingsgeluiden.

Gehoor luisteraar
Bovenstaande aspecten hebben allemaal in meer of mindere mate invloed op de kwaliteit en beleving van geluid. En uiteindelijk is zelfs de kwaliteit van het gehoor van de luisteraar van belang. Welke frequenties horen we wel of niet en heeft de luisteraar een referentie voor goed en slecht geluid? Kun je je oren oefenen of heb je een bepaald gehoortalent?

Instellingen camera
Bijna vergeten. Hoe stel je camera in voor de optimale geluidsopname? Dat kan ook weer een heel complex onderwerp worden, maar is in wezen vergelijkbaar met de instellingen van de beeldkwaliteit voor de beginnende fotograaf op een DSLR/MILC: zet de camera in JPEG, een automatische beeldstijl en automatische witbalans. Dus voor het optimale geluid met een EOS: geluidsopname automatisch, windfilter automatisch en demper automatisch.

Samenvatting
Geluid opnemen bij een video? Wie had gedacht dat daarbij zoveel aspecten van belang zouden zijn. Van bovenstaande onderwerpen zijn boeken vol geschreven, maar we hopen dat ze als beknopte aandachtspunten voor de nieuwbakken videograaf toch kunnen zorgen voor meer bewuste (en dus betere) geluidsopnamen. Een goed vertrekpunt daarbij is de aanschaf van een externe microfoon, waarbij we de DM-E100 van harte kunnen aanbevelen.

Meer diepgang?
Chris Judd: klik hier.
Podcastage: klik hier.
Perfecting Audio: klik hier.