Tijdens onze tests met de nieuwe EOS 5D mark IV van Canon ontdekten we een onverwachte handige functionaliteit van 4K video in combinatie met Touch AF op het nieuwe lcd-scherm: een focus stack van videoframes. Hoe werkt het?
.

Resultaat (4096x2160 plxs) van een focus stack van 60 4K-videoframes (klik voor 100%)

Focus stack
Wat is een focus stack? Stel je wilt een close-upfoto maken van een onderwerp met veel diepte, zoals een passiebloem (klik hier). Het hele voorwerp moet scherp zijn en je bent geneigd om dit te doen met een klein diafragma (f/32) voor een grote scherptediepte. Dit heeft echter drie nadelen.
1. De sluitertijd kan lang worden. Dat verhoogt de kans op bewegingsonscherpte door beweging van het onderwerp of de camera. Moet daardoor je ISO omhoog, dan verlies je beeldkwaliteit.
2. Bij diafragma’s kleiner dan f/11 worden foto’s optisch onscherp door zogeheten diffractie. Dat is een natuurkundig fenomeen en kan niet voorkomen worden.
3. Door de grote scherptediepte wordt ook de achtergrond scherp en dat gaat ten koste van de aandacht voor het hoofdonderwerp.

Oplossing voor dit probleem is het maken van een scherpsteltrapje bij een groot diafragma (f/2.8 tot f/5.6) en deze losse foto’s later in Photoshop samen te voegen tot een zogeheten focus stack. Zo’n trapje maak je handmatig (autofocus uit) door een scherpstelpunt te kiezen op het voorste punt van het onderwerp en in vier of vijf foto’s het scherpstelpunt steeds iets verder naar achter te kiezen tot het verste punt van het hoofdonderwerp. Elke foto heeft dan een ‘schijf’ die scherp is en Photoshop is in staat die schijven te onderscheiden en samen te voegen. Het resultaat zal dus een haarscherp voorwerp zijn met een onscherpe achtergrond.

4K en touch-AF
Het maken van een scherpsteltrapje vraagt enige voorbereiding (statief, start- en eindpunt), maar is daarna redelijk eenvoudig uit te voeren. Maar ‘gemak dient de mens’ en daarom roepen we de hulp in van een stukje automatiek. In het geval van de EOS 5D mark IV is dat geen automatische macroslede (klik hier), maar de mogelijkheid om met 4K te filmen en met touch-AF op het aanraakscherm het begin- en eindpunt van een scherpsteltrapje aan te geven.

De 4K video van de EOS 5D mark IV is zo ingericht dat je per seconde 25 (PAL) of 30 (NTSC) JPG-foto’s maakt van 4096 bij 2160 pixels (ca. 8Mp) van hoge kwaliteit (lage compressie). Deze frames kun je in Lightroom uit de zo’n film halen als losse foto’s. Door gebruik te maken van de touch-AF op het aanraakscherm, kies je eerst het voorste punt van je ‘scherpsteltrapje’ door met je vinger voorzichtig op het lcd-scherm te tikken. Je wacht even tot alle trilling weg is, start vervolgens de 4K-video en tikt tijdens het filmen zachtjes op het lcd-scherm op het achterste deel van het voorwerp dat scherp moet worden. Dan stop je de video. Gebruik voor scherpe frames een sluitertijd van 1/200s of korter en als beeldstijl Fine Detail (FD).
Dit filmpje duurt dus maar 1 of 2 seconden, maar dan heb je dus 30 tot 60 foto’s gemaakt met allemaal een ander scherpstelpunt. Importeer dit clipje in Lightroom en haal er in de Bibliotheek (E) de gewenste frames uit. Deze JPG’s plaatst Lightroom automatisch in de map waarin je het betreffende video-bestand hebt opgeslagen.

Heb je alle gewenste frames, sluit dan Lightroom en open vanuit de genoemde map de losse frames in Photoshop. Eerst moeten deze afzonderlijke bestanden als losse lagen in één bestand gestapeld worden. Dat doe je automatisch met een script te vinden onder Bestand, Scripts, Bestanden laden naar stapel...... Kies in het dialoogvenster dat verschijnt de opties Geopende bestanden en Probeer uit te lijnen. Klik op OK.

Even wachten en in een nieuw document zie je rechts in het paneel Lagen de afzonderlijke frames als losse lagen gestapeld worden. Selecteer in het paneel Lagen alle lagen en kies vervolgens Lagen automatisch overvloeien in het menu Bewerken. In het dialoogvenster kies je Afbeeldingen stapelen met de optie Naadloze tinten en kleuren aangevinkt. Klik op OK en na even wachten (afhankelijk van aantal lagen en snelheid computer) maakt Photoshop er een prachtige focus stack van. Je kunt de losse lagen eventueel nog bewerken, maar meestal is dat niet nodig. Voeg vervolgens alle lagen samen met de achtergrond en sla de focus stack op als JPG-, PNG- of TIF-bestand. Deze afbeelding is 4096 bij 2160 pixels groot en dus prima geschikt voor presentatie op 4K of UHD (3840 x 2160) en ook voor een scherpe afdruk tot 45 bij 30 cm (A3) op 180 dpi (3240 x 2160 pixels).

‘Nadeel’ van dit 4K-scherpsteltrapje is dat je in JPG werkt en grote correcties zoals bij RAW niet echt mogelijk zijn. Stel je de camera echter goed in (beeldstijl, witbalans, Auto helderheid optimalisatie), dan zal de kwaliteit van de JPG’s ruim bovengemiddeld zijn.

Samenvatting
4K-video op een fotocamera, zoals de EOS 5D mark IV, lijkt voor een grote groep fotograferen geen zinvolle optie, maar als je de voordelen van 4K (hoge kwaliteit JPG, hoge framerate, volkomen stil) combineert met touch-AF, dan kun je echter momenten vangen (sport, bruiloft) en technieken gebruiken (focus stack), die anders onmogelijk of heel moeilijk zouden zijn. Durf eens te experimenteren en je zult zien dat 4K-video zo gek nog niet is om onderscheidende foto’s (!) te kunnen maken.