Voor sommige onderwerpen (vogel, wildlife, sport) kan het brandpunt niet lang genoeg zijn. Hoe meer millimeters hoe beter. Praktisch gezien stopt dat verlangen echter bij 300 tot 400mm en dat is dan ook een heel populair brandpuntbereik. Is dat een vast brandpunt en een hoge lichtsterkte (EF 300mm, EF 400mm) dan is dat een grote belasting voor je portemonnee en je armen. Wil je een meer betaalbare zoomlens (EF 75-300mm), dan gaat dat vooral ten koste van de lichtsterkte en de beeldscherpte.
.
Omdat Canon voor elke beurs en elke onderwerp de juiste lens heeft, is de EF 100-400mm al vanaf zijn introductie in 1998 een schitterende ‘gulden middenweg’ geweest: een betaalbare (1500 euro) en relatief lichte (1500 gram) L-lens met een bovengemiddelde duurzaamheid en beeldkwaliteit. Deze lens kan ook vandaag de dag nog veel harten sneller doen kloppen. Er is echter veel veranderd in die 16 jaar en de EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM, is dan ook in het najaar van 2014 zijn langverwachte opvolger. Hier onze ervaringen.
Ontwerp
De EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM is van de bekende L-kwaliteit van Canon en elk onderdeel is overdacht en duurzaam uitgevoerd. Je moet er natuurlijk geen spijkers mee in de muur willen slaan, maar in ruwe terrein- en weersomstandigheden kan hij tegen een stootje.
We staan dus niet te lang stil bij het ontwerp en de uitvoering van deze lens, maar toch een paar opvallende verschillen met zijn voorganger. Zo is het zoomsysteem niet meer van het type ‘push-pull’ (clipje), maar een zoom met draairing, zoals we gewend zijn van de meeste zoomlenzen. Het schuifsysteem had als bijnaam ‘stofzuiger’, omdat tijdens het zoomen tussen het inwendige van de lens en de buitenwereld veel lucht werd verplaatst en in sommige omstandigheden stof de lens ingezogen zou kunnen worden. De draaizoom lijkt dan goed nieuws, maar de lens schuift nog steeds ruim 6 cm in en uit. Wij verwachten hier echter geen problemen mee, omdat wij bij de ‘oude’ EF 100-400mm in al die jaren geen ‘stofzuig’-problemen hebben ondervonden. Hoewel het ‘push-pull’-systeem even wennen was, heeft het als voordeel dat je de lens altijd op zijn uiterste punt ondersteunt en ook nooit hoeft te herpakken tijdens zoomen van 100mm naar 400mm. Bij de nieuwe draairing ondersteun je de lens altijd halverwege en je moet een keer verpakken om snel tussen de uiterste brandpunten te wisselen. De weerstand van de zoomring kan aangepast worden van ‘los’ naar ‘vast’ met een aparte borgring. Staat deze ring op ‘los’ dan zakt de lens uit naar 400mm. Je moet de weerstand dus altijd iets strakker zetten.
Extender
Het is fysiek mogelijk om het brandpunt van deze EF 100-400mm II te verlengen met de extenders EF 1,4x III en EF 2x III. De maximale lichtsterkte wordt echter respectievelijk 1 en 2 stops kleiner en dat betekent dat de autofocus niet meer zal werken bij f/8 of kleiner. Ook zal de beeldkwaliteit met een extender minder worden en de kans op bewegingsonscherpte groter. Dus in plaats van extenders te gebruiken op deze lens, is het in de praktijk beter om het beeld achteraf bij te snijden tot de gewenste kadering. Of gebruik de lens op een APS-C camera, zodat het brandpuntbereik 160 - 640mm wordt, zonder dat je lichtsterkte inlevert en bovendien het centrale - scherpe - deel van de beeldcirkel gebruikt. |
Ook de statiefring is veranderd. Je kunt deze er niet meer van afhalen en hoewel je hem bij fotograferen uit de hand - waar deze lens toch vooral voor bedoeld is - een halve slag omhoog kunt draaien, zien we het voordeel niet zo van een vaste ring. Je kunt het voetje er overigens wel met enige moeite van afschroeven. Die nieuwe statiefring zit in zijn normale stand ook een beetje in de weg als je handmatig wilt scherpstellen. Zowel het zoomen als de statiefring zijn even wennen, maar daarna geen ‘dealbreakers’ meer.
Behoudens deze uiterlijke verschillen is het lenzenstelsel aan de binnenkant volledig op de schop gegaan. Andere elementen, andere materialen, andere coatings. Allemaal met het doel om aberraties te minimaliseren en de resolutie ook geschikt te maken voor de 50 Mp-sensor van de EOS 5Ds (R).
Met een gewicht van ruim anderhalve kilo is de EF 100-400mm II geen kleine jongen, maar met een body van een EOS 1-serie is hij goed in balans en zorgt het geheel voor een goede stabiliteit. Bij body’s zoals van de EOS 5D mark II of kleiner is een batterijgreep zeker aan te bevelen om de grip van de rechterhand op den duur niet krampachtig te laten worden.
Zonnekap
Een opvallend uiterlijk nieuwtje is te vinden in de zonnekap van deze EF 100-400mm. Er zit aan de onderzijde een schuifje aan de lenskant dat opengeschoven kan worden met als doel dat je dan met je vinger eenvoudig een circulair polarisatiefilter kunt verdraaien. We hebben het getest. Het werkt, maar is wel afhankelijk van de soepelheid van je filter. De filtermaat is met 77mm gelijk aan die van de ‘oude’ EF 100-400mm. |
Mogelijkheden en prestaties
Met een brandpunt van 100mm tot 400mm kun je heel flexibel kaderen en zijn veel onderwerpen perfect in beeld te brengen. Een portret bij 100mm, natuurfoto’s bij 200mm en bij 400mm buitensport, vogels en wildlife. Maar ook voor landschappen en zelfs voor productfotografie kan ze uitstekend dienst doen. Dat laatste is vooral te danken aan de indrukwekkende kortste scherpstelafstand van nog net geen meter. Dat wil zeggen dat je bij 400mm een vergroting hebt van 1:3 (0,31). Bij de oude EF 100-400mm was die afstand bijna 2 meter en was de vergroting slechts 1:5 (0,2). Alleen met een EF 70-200mm 2.8L IS II en een EF 2x III haal je nog meer vergroting: 0,41 (1:2,4).
De lichtsterkte van de 100-400mm is niet veranderd en loopt van f/4,5 bij 100mm tot f/5,6 bij 400mm. En daar ligt een beetje de ‘achilleshiel’ van dit prachtige objectief. Zou je hem willen gebruiken voor binnen- of avondsport of voor dieren aan het begin of einde van de dag, dan kom je bij sluitertijden van 1/200s of korter al snel tot ISO’s van 1600 of hoger. Dat is op een volbeeldcamera in RAW niet zo’n probleem, maar op een APS-C camera krijgt de ruis dan de overhand ten opzichte van het geregistreerde detail. Een EF 400mm 2.8L II is dan twee stops in het voordeel en voor de professional het enig alternatief.
De beeldstabilisatie in de EOF 100-400mm II is de jongste van alle EF-lenzen en misschien ook wel de beste. Bij 400mm konden we op een EOS 5D mark III bij 1/50s ruim 95% van de foto’s scherp uit de hand schieten. Dat is drie stops ten opzichte van 1/400s. Met de oorspronkelijke EF 100-400mm was dat percentage nog geen 75%. Als je een beetje stabiel staat kun je met de EF 100-400mm II bij 400mm zelfs met 1/25s nog scherp uit de hand fotograferen. Vanaf 1/50s en langer ligt natuurlijk wel bewegingsonscherpte door het onderwerp op de loer. Het ‘aanslaan’ van de beeldstabilisatie is in complete stilte hoorbaar, maar valt met een beetje omgevingsgeluid niet meer op.
Beeldstabilisatie modus 3
De beeldstabilisatie van de nieuwe EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM heeft een extra optie in de keuze van de aard van de beeldstabilisatie. Modus 1 is standaard en modus 2 is bedoeld voor horizontaal meetrekken. Modus 3 is nu toegevoegd om tijdens het volgen van bewegende voorwerpen een vloeiend zoekerbeeld te hebben zonder de gevolgen van beeldstabilisatie. Pas wanneer je de ontspanner doordrukt, wordt de gemeten beweging gecompenseerd voor een scherp beeld. Canon adviseert verder om de IS uit te zetten als vanaf statief gewerkt wordt. |
De autofocus van de EF 100-400mm II op een EOS 5D mark III is ongelooflijk snel en accuraat. En dat is goed voor het zelfvertrouwen, want als je met deze lens rondloopt, dan weet je bijna zeker dat het altijd raak is. Een machtig gevoel. Zelden hebben we met een telelens zoveel treffers gehad en de EOS 100-400mm II komt qua AF-rendement akelig dicht in de buurt van een EF 200-400mm, die ruim 5x zo duur is.
 |
|
 |
| EF100-400mm @400mm f/5.6 |
EF100-400mmII @400 f/5.6 |
EF70-200mmII @400 f/5.6 |
 |
 |
 |
| EF100-400mm @400mm f/8 |
EF100-400mmII @400mm f/8 |
EF70-200mmII @400mm f/8 |
Beeldkwaliteit
Hoewel de beeldkwaliteit van de EF 100-400mm mark I erg goed is voor zijn prijsklasse, kan het duidelijk nog beter. Want dat bewijst deze EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM. Op onze EOS 5D mark III registreren we ongelooflijk veel detail en samen met het zeer goede contrast van deze lens en zijn prachtige kleuren, staan veel foto’s haast levenecht op het beeldscherm. Zet je deze lens op een APS-C camera zoals de EOS 7D mark II (160-640mm), dan gebruik je de ‘sweet spot’ van de lens, zodat je ongeëvenaarde scherpe tele-opnamen kunt maken. Je moet dan wel aan alle eisen voldoen om bewegingsonscherpte te voorkomen, want met zo’n hoge detailregistratie kan een minuscule beweging (van camera én onderwerp) de hoge opnamescherpte deels tenietdoen.
 |
 |
 |
| Detail op 100% |
Let op bokeh 100% |
Kleuren en contrast op 100% |
Behalve scherpte zijn ook de andere kwaliteitsfactoren van EF 100-400mm II dik in orde. Nauwelijks vervorming en chromatische aberratie en bij het grootste diafragma slechts een beperkte vignettering en geringe hoekonscherpte. Prachtig stukje engineering.
 |
 |
 |
| Hires op 100% |
Uitsnede 100% |
Close focus en bokeh |
Samenvatting
Normaal sluiten we een review af met alle plus- en minpunten, maar het enige wat we hier willen zeggen is: ‘wat een ongelooflijk goede lens’. Op onze EOS 5D mark III geeft de nieuwe EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM je een ongekend gevoel van ‘macht’. Snelheid, scherpte, beeldkwaliteit, handligging. Wow.
Dus ben je serieus op zoek naar een flexibele en hoogwaardige telelens, dan is deze nieuwe EF 100-400mm een ‘no-brainer’. Doen! Tweeduizend euro is natuurlijk een behoorlijke investering, maar deze lens meet zich beeldtechnisch met gemak met een EF 70-200mm 2.8L IS II en zelfs met een EF 200-400mm 4L 1.4x. Bovendien is de jaarlijkse afschrijving minimaal en elke keer dat je met de EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM op stap gaat, heb je er 100% plezier van en kun je met adembenemende foto’s thuiskomen.
Kijk voor een zeer uitgebreide review op The Digital Picture. Klik hier. Daar kun je de lens ook vergelijken met allerlei andere 400mm opties. Klik hier.
Met dank aan Adrie v.d. Eijnden voor de bruikleen van de EF 100-400mm 4.5-5.6L IS USM