Een ondergaande zon, sluierwolken, vogels en een PowerShot SX60 ingezoomd tot 1365mm. Dat zijn de ingrediënten voor onderstaande foto. Toen ik trots aan mijn dochter vroeg wat ze er van vond, zei ze meteen „heb je dat gephotoshopt?”. Ik voelde me betrapt, want de foto is eigenlijk een soort filmpje van wat ik gedurende één minuut van die bewuste zonsondergang had beleefd, maar dan samengevat in een stilstaand beeld.
Wat ging hier aan vooraf? Ik had de PowerShot SX60 van Canon in bruikleen voor een review op EOSzine en had de camera meegenomen tijdens een blokje om in de buurt. Ik had de rode lucht al opgemerkt, maar de bebouwing van de stad hield de zon verscholen. Toen ik bijna thuis was, zag ik ze echter plotseling verschijnen boven een stuk lage bebouwing tussen twee huizen. Ik aarzelde geen moment, want ik zag dat de zon weer snel achter wat sluierbewolking zou gaan verdwijnen. Dus snel helemaal ingezoomd en gekaderd. Bij de eerste foto werd de zon voor de helft afgedekt. Mooi. Nog geen tien seconden later maakte ik de tweede foto. De zon was toen al bijna driekwart achter de wolken - jammer -, maar ik zag links op die foto wel het silhouet van een vlucht vogels in de verte. Terwijl ik deze foto terugkeek, zag ik rechts op 200 meter twee vogels voorbijvliegen. Ik was helaas te laat met de derde foto. De vogels waren letterlijk al gevlogen toen ik door de zoeker keek.
Met de beleving van dat moment ben ik thuis meteen achter mijn computer gaan zitten. De vlucht vogels van de tweede foto heb ik in Photoshop links naast de halfbedekte zon van de eerste foto gezet. Zo, dat was een betere verbeelding van de werkelijkheid dan de twee losse foto's. Maar ik miste nog iets rechts in het kader. De twee vogels die ik wel gezien had, maar niet gefotografeerd. Google Afbeeldingen 'to the rescue', waar ik mooie vogelsilhouetten vond, die prima het gat in mijn beleving konden vullen. Tevreden leunde ik achterover. Ja, dit was het beeld zoals ik dat gezien had. Dit was mijn waarheid.
De opmerking van mijn dochter bracht mij daarom terug naar de harde werkelijkheid. De vraag "Heb je dit gephotoshopt?" kan ik als waarheidsgetrouw persoon natuurlijk niet ontkennen en dat is een ongemakkelijk gevoel. Want ben ik daarmee een fotofraudeur, een beeldbedrieger? Het spontane antwoord daarop zal bij veel mensen bevestigend zijn. Want dat wat je op de foto ziet, is nooit op enig moment ook zo in de werkelijkheid geweest. Dus 'bedrog'. Toch heb ik als maker van dit beeld sterk de neiging om de 'beschuldiging' te ontkennen. Het beeld is inderdaad niet een momentane registratie van de werkelijkheid, maar het is wel de juiste afspiegeling van drie afzonderlijke momenten die echt gebeurd zijn tijdens die ene minuut beleving. Daar is niets aan gelogen.
Hoe ver je kunt gaan in het samenstellen van je eigen belevingswerkelijkheid, is niet eenvoudig. Hoezeer is 'De Nachtwacht' de waarheid of heeft Rembrandt er zijn eigen 'ding' aan toegevoegd? Die vraag is helemaal niet relevant. Het is gewoon een prachtig schilderij en daar gaat het om. En dat is misschien wel de scheidslijn: dat je publiek je foto's mooi vindt. Of ze nu wel of niet uit Photoshop komen.
Want toen mijn schoonmoeder van 84 de foto aan de muur zag hangen en zei "goh, wat een mooie foto", voelde ik me namelijk helemaal geen beeldbedrieger en was ik blij dat ik iemand een plezier gedaan had met mijn 'fotografie'.