Daar sta je dan met je camera: in een prachtig bos, maar op de verkeerde tijd en de verkeerde plaats: midden op de dag, midden op een breed wandelpad. Geen herten, everzwijnen, zelfs nog geen eekhoorntje te zien. Toch wil je met een bijzondere foto thuiskomen. De hoogste tijd dus om een ‘schroeffoto’ te maken.
Camera in beweging
Als het onderwerp niet bijzonder is, er staat niets spectaculairs te gebeuren en ook het licht helpt niet mee, dan is het maken van een onderscheidend beeld niet eenvoudig. Tenminste als je gewoon scherpstelt en een standaard sluitertijd van 1/60s of korter gebruikt. Het wordt dan tijd om ‘out-of-the-box’ te denken en met langere sluitertijden in combinatie met beweging van de camera aan de slag te gaan.
De bekendste varianten zijn:
1. zoomen terwijl de sluiter openstaat.
2. de camera draaien rond de as van de lens tijdens het nemen van de foto.
3. de camera op en neer bewegen of in elke andere willekeurige richting.
Het leuke van deze technieken is dat de uitkomst van deze beweging niet exact vooraf te voorspellen is en dat het naast veel ‘mislukte’ opnamen ook een enkel verrassend, bijzonder beeld zal opleveren. Zo levert een saai onderwerp toch nog onderscheidende foto’s op.
 |
 |
 |
| Inzoomen bij 1/4s |
Draaien om as lens bij 1/4s |
Cirkeltje met body bij 1/4s |
Schroeffoto
Op de bovengenoemde camerabewegingen hebben we nog een variant ontwikkeld, wat een combinatie is van de eerste twee technieken: gelijktijdig zoomen en draaien. Dit resulteert in een zogeheten ‘schroeffoto’. Nu is het voor veel fotografen al erg spannend om tijdens het nemen van een foto één beweging met de camera uit te voeren - we hebben immers geleerd om de camera onder alle omstandigheden stil te houden -, maar twee bewegingen tegelijkertijd doen, lijkt helemaal onbegonnen werk. Toch valt het allemaal reuze mee.
Als je een foto maakt met het zoomeffect, dan houd je de body stil en als de sluiter opengaat, dan draai je aan de zoomring van de lens. Maak je een opname met een draaieffect, dan draai je de camera bij een vast brandpunt om de as van de lens. Wat gebeurt er als je tijdens dat draaien, de zoomring vasthoudt? Inderdaad, dan zoom je tijdens het draaien in of uit en het effect dat je dan bereikt noemen we dan een ‘schroeffoto’. Vanuit het midden van het kader beschrijven heldere onderdelen in het onderwerp zo een ellipsvormig traject en zie je een soort zoomspiraal.
Niet elk onderwerp is geschikt voor een goede schroeffoto, maar als er veel kleine lichtpuntjes aanwezig zijn, dan krijg je verrassend leuke resultaten. Een bladerdek met kleine gaten in een bos of park onder een heldere lucht, is uitermate geschikt, maar ook bij avondfotografie met verlichting van straten en gebouwen kan het effect heel sprekend zijn.
Instelling en uitvoering
Als je in een dichtbebladerd bos staat, dan is het ongemerkt toch redelijk donker. Zet de camera in de M-stand op zijn laagste ISO, kies een sluitertijd van ½ tot 1 seconde en waarschijnlijk zul je dan een diafragma van f/16 of kleiner nodig hebben voor een goede belichting. Als je even experimenteert, dan zijn de juiste instellingen snel gevonden, waarbij het belangrijk is dat de sluitertijd niet korter is dan de genoemde ½ tot 1s. Je kunt ook in de Tv-stand werken bij 1s en ISO 100 en dan de camera het diafragma laten bepalen met eventueel een stopje onderbelichting (Belichtingscompensatie: -1 Ev).
ND-filter
Als je bij daglicht buiten een lange sluitertijd wilt gebruiken, dan zul je merken dat bij de laagste ISO en het kleinste diafragma, de sluitertijd niet veel langer wordt dan ¼ of ½s. Wil je onder deze heldere omstandigheden toch een langere belichting gebruiken, dan zul je een grijsfilter (ND-filter, neutral density) voor de lens moeten schroeven. Deze werkt als een soort zonnebril en houdt licht tegen. Je hebt ze in verschillende dichtheden van 2 tot 10 stops. Klik hier voor meer info. Er zijn ook uitvoeringen die een variabele dichtheid hebben, zoals het TIFFEN 77mm Variable ND-filter. |
Zorg dat je een zoomlens gebruikt die begint bij een redelijk kort brandpunt (APS-C: 15 tot 18mm) en behoorlijk wat zoom heeft. Dat kan een EF-S 18-55mm zijn, maar beter nog een EF-S 18-135mm. Wij hebben zelf een EF-S 18-200mm op onze EOS 650D ‘geschroefd’. Zet de camera op de zelfontspanner van 2s. Beeldstabilisatie uit.
Ondersteun de camera bij de zoomring van de lens, kader het onderwerp als de lens uitgezoomd is, stel scherp en druk de ontspanner helemaal door. Wacht tot de zelfontspannertijd voorbij is en draai zodra de sluiter opengaat, de body een slag, terwijl je de zoomring vasthoudt. Je zoomt nu automatisch in tijdens het draaien van de body. De eerste keer is dat onwennig, maar na een paar proefopnamen kan het een vloeiende beweging worden. Gebruik Live view als je dat gemakkelijker vindt of begin met draaien/zoomen net voordat de zelfontspanner klaar is. Je kunt in plaats van inzoomen ook uitzoomen, door te beginnen met een ingezoomd kader.
Als je bij een langere sluitertijd uit de hand fotografeert, dan zul je merken dat het schroefeffect wordt beïnvloed door de schokkerige beweging van de camera. Dat kan onverwacht leuke resultaten opleveren, maar het verstoord een vloeiend verloop van de spiraalstrepen. Wij hebben daartoe onze EF-S 18-200mm met zijn zoomring met plakband op de kop van ons statief gemonteerd. Het ziet er vreemd uit, maar we zijn nu in staat om de draaibeweging van de body uit te voeren zonder dat bewegingsonscherpte een negatieve rol speelt.
Nabewerking
De belichting van een schroeffoto kan moeilijk zijn, omdat de helderheid van het ingezoomde kader heel anders kan zijn dan uitgezoomd. Om een groot contrastbereik te overbruggen alsmede onder- of overbelichting te herstellen, is RAW het aangewezen bestandsformaat. In Lightroom 4/5 is er dan nog veel te ‘redden’ en te spelen. Met Zwarte tinten, Hooglichten en Helderheid kun je het contrast van de strepen achteraf prima beïnvloeden. Ook kun je de kleuren nog meer naar eigen smaak aanpassen met Witbalans, Levendigheid en Verzadiging.
Wil je nog een stapje verder met bewerken, ga dan in Photoshop eens aan de slag met Verzadiging/Kleurtoon (Ctrl-U). Dan maak je met Kleurtoon van een groen bladerdek een rode of blauwe versie. Of je maakt van de achtergrond een laag en plaatst daaronder een laag met een regenboogverloop en zet de dekking van de bovenste laag op Hard licht of varieer met de andere dekkingsopties. Hierop zou je dan weer allerlei filtereffecten kunnen toepassen. Je eigen creativiteit is daarbij de beperkende factor.
Samenvatting
Als er niets spannends of moois te beleven is als je met je camera op pad bent, dan kan beweging van de camera met een sluitertijd van een seconde toch nog leuke foto’s opleveren. De schroeftechniek is dan een bijzondere optie en opnames met dit effect zijn prima te gebruiken als abstracte kunst aan de muur of als achtergrond voor een beeldscherm of fotoboek.
Als je de smaak eenmaal te pakken hebt, experimenteer dan naar hartenlust op andere onderwerpen. Hoe zou bijvoorbeeld een portretfoto er uit zien met deze techniek? Heb je zelf een origineel of bijzonder resultaat, mail het ons. We zijn benieuwd.