Al enige tijd is Canon bezig om zijn uitgebreide range van pro-lenzen te upgraden naar een beeldkwaliteit die kan voldoen aan de hoge eisen van sensors met een hoge resolutie. Deze Mark II-versies zijn stuk voor stuk optische juweeltjes en de pro-fotograaf kan hiermee in combinatie met de pro-EOS camera’s technisch hoogstaand beeld maken en aanleveren. Deze keer is de EF 400mm 4 IS DO uit 2001 aan de beurt (pdf review 2012). Is de Mark II de nieuwe ‘The lord of the green rings’?

Diffractie
De bedoeling van een glazen lens bij gebruik in de fotografie is dat het lichtstralen afbuigt (breekt) en bundelt, zodat het geconcentreerde licht een scherp beeld vormt op de sensor (brandpunt). Dit type van lichtbreking wordt refractie genoemd en gebeurt omdat een lichtstraal overgaat van het ene medium (lucht) naar het andere (glas). De brekingsindex en lensbolling zijn hierbij bepalend voor de afbuiging. Alle lenzen in camera’s werken met dit principe en de beeldhoek is direct gerelateerd aan het brandpunt van deze refractielenzen.
Licht kan echter ook gebroken worden als de golven vlak langs een rand van een ondoordringbaar medium strijken, zoals een heel klein gaatje of een heel fijn traliewerk. Dit wordt diffractie genoemd (visual: klik hier). Met dit natuurkundig gegeven zijn de ingenieurs van Canon eind vorige eeuw aan de slag gegaan in een poging om zo een kortere en lichtere 400mm telelens te ontwikkelen. We zullen je het inhoudelijke verhaal besparen, maar hun inspanningen hebben in 2001 geleid tot de introductie van de EF 400mm f/4 DO IS USM. Dit objectief bevat twee enkelgelaagde diffractie lenselementen, waardoor de totale lengte van de lens 27% korter kon zijn dan bij de versie met ‘gewone’ lenselementen en tevens 31% lichter.
Die compactheid is dan ook het ‘unique selling point’ van zijn opvolger, de nieuwe EF 400mm f/4 DO IS II. Met zijn 233mm lengte en 2100 gram is hij duidelijk meer draagbaar dan zijn grote L-broer. De EF 400mm f/2.8L IS II is namelijk 343mm lang en weegt 3850 gram (!). Dat scheelt veel ruimte in je fototas, je hebt niet per se een statief of monopod nodig en aan het eind van een dag rondlopen met een 400, heb je met de DO-versie geen last van armspieren, schouders en nek. Tevens zorgt de diffractietechniek voor een significante reductie van chromatische aberratie.

Ontwerp en uitvoering
Als je de EF 400mm f/4 DO IS II uit zijn koffer haalt, dan beleef je meteen de bekende L-kwaliteit. Het is echter geen L-objectief en hij heeft dan ook in plaats van een rode ring, een groene. Waarom dit zo is, is onduidelijk, want in alle specificaties, materialen, uitvoering en mogelijkheden is deze DO-lens de evenknie van elke mark II L-telelens. De kernwoorden voor de EF 400mm DO II zijn kwaliteit en duurzaamheid. En het is verrassend dat dat hand in hand kan gaan met een dergelijke lichtgewicht compactheid.
De EF 400mm f/4 DO IS II is een tele-objectief met alles erop en eraan. Dus met een 3-standen IS, Focus-preset, AF/PF/MF en AF-range limiter. Verder is de lens voorzien van een gelfilter-houder en een solide statiefring met concrete landscape-portrait-standen. Meegeleverd wordt ook een zonnekap, die welhaast groter is dan de lens zelf.
Het geringe gewicht en de lengte zijn zodanig dat hij behalve op EOS 1D-camera’s, ook met de kleinere body’s van een EOS 5D mark III en EOS 7D mark II prima in balans is. Een portraitgrip is gezien het gewicht echter wel handig bij toepassing van een verticaal kader, zodat de rechterhand dan voor ondersteuning kan blijven zorgen.
De maximale lichtsterkte is f/4 en dat is dus een stopje minder dan zijn grote L-broer. Fotografeer je echter onderwerpen bij voldoende daglicht, dan zal dat geen dealbreaker zijn. Ook omdat je dankzij zijn 4-stops beeldstabilisatie bij 1/50s met een volbeeldcamera haarscherpe beelden uit de hand kunt fotograferen. (1/100s op een EOS 7D mark II). Bovendien hoef je door het lagere gewicht minder kracht uit te oefenen tijdens het kaderen en dat komt de beeldstabilisatie nog meer ten goede.

De kortste scherpstelafstand van de EF 400mm f/4 DO IS II is 3,3 meter en dat is een halve meter meer dan van de EF 400mm 2.8L II en zelfs 2,3 meter meer dan van de nieuwe EF 100-400mm II. Dat beperkt het gebruik van dit DO-objectief voor close-ups, want de vergrotingsfactor is slechts 0,13. Dat wil zeggen dat een voorwerp van 27 cm de breedte van het kader van de sensor van een volbeeldcamera vult. Bij de EF 100-400mm II is dat slechts 11 cm (0,31) en dus veel meer close-up.

Bediening en prestaties
De EF 400mm f/4 DO IS II is voorzien van aardig wat knopjes. De functie is echter voor de pro-gebruiker meteen duidelijk en de handleiding kan in de koffer blijven. Op het punt van bediening zijn er eigenlijk geen bijzondere kanttekeningen. Interessant voor nieuwe gebruikers is misschien de aanwezigheid van Focus preset. Met deze optie kun je een vast scherpstelpunt instellen - bijvoorbeeld het voetbaldoel of de basket - en als je het spel volgt en de bal komt plotseling richting doel of basket, dan draai je de presetring een kort slagje en zonder invloed van bewegende onderwerpen kiest de camera dan meteen de betreffende doelen als scherpstelpunt. Je mist dan geen punt.

De scherpstelling met deze DO-lens is overigens wat je kunt verwachten van een Canon-objectief in deze prijsklasse en dus heel snel en accuraat. Tracking levert geen problemen op en bijna 100% van de beelden met de motordrive op onze EOS 5D mark III zijn precies in focus.

Tegenwoordig wordt welhaast wetenschap bedreven om de beeldkwaliteit van een lens in kaart te brengen. Heel mooi allemaal, maar als het menselijk oog 1 op 1 de verschillen amper meer kan zien, dan is beeldkwaliteit bij dit type lenzen eigenlijk geen issue meer. Die is gewoon voortreffelijk. Zo zijn we ook jaren geleden gestopt om met een vergrootglas naar de inktdruppels van fotoprints te kijken. Goed is goed en beter levert praktisch geen voordelen meer op.
Zo is het ook met de beeldkwaliteit van de EF 400mm f/4 DO IS II. Die is vlekkeloos op een volbeeldcamera: scherpte bij f/4, hoekonscherpte, vervorming, chromatische aberratie, vignettering, bokeh. In alles lichtjaren beter dan zijn voorganger en bij 400mm zichtbaar beter dan de EF 100-400mm II en vergelijkbaar met bijvoorbeeld de EF 200-400mm 4L 1.4x. En dat allemaal in een heel draagbare vorm. Op een APS-C camera, zoals de EOS 7D mark II, presteert de EF 400mm f/4 DO IS II nog beter en in combinatie met de brandpuntsverlenging tot 640mm moet elke vogelfotograaf hier heel blij worden. Super beeldkwaliteit én super portabel.

EF400mm DO II f/4	EF400mm DO II f/5.6	EF400mm DO II f/8
EF100-400mmII @400 f/5.6	EF200-400mmII @400 f/5.6	EF400mm DO II f/8

Samenvatting
We hebben het al bij de eerste EF 400mm DO gezegd: een schitterend staaltje van techniek. Destijds vooral vanwege het lichtgewicht en de compactheid, bij de nieuwe EF 400mm f/4 DO IS Mark II kunnen we daar zonder aarzelen ook de beeldkwaliteit aan toevoegen. In alles een hoogwaardig en compleet objectief.

Voor wie is deze lens bedoeld? De vrijetijdsfotograaf die 400mm nodig heeft, heeft in de EF 100-400mm IS II een betere keus. De beeldkwaliteit is maar iets minder dan van deze 400mm DO-lens, hij is iets lichter en je hebt de flexibiliteit van 4x optisch zoom. Je levert wel een stopje lichtsterkte in en met een EF 2x wordt die f/11, maar bij redelijk licht kom je met de EF 100-400mm IS II toch met vergelijkbare foto’s thuis.
De nieuwe EF 400mm f/4 DO IS II is dus echt een pro-lens. Dat zie je niet alleen aan het prijskaartje (ca. €6400,-) , maar je moet ook weten hoe je met zo’n vaste 400mm om moet gaan en wat je er mee kunt fotograferen. Wij denken dan vooral aan outdoor sport- en actiefotografen en lichtbepakte wildlife fotografen. Want daarin schuilt toch wel de kracht van een DO-lens: zijn ongekende portabiliteit. Geen zere schouders, geen statief of zelfs monopod, maar alles vrijelijk uit de hand. Heerlijk.

Specificaties en info: klik hier.
Review op The Digital Picture: klik hier.