In de vorige eeuw tijdens de studie gewerkt op een Commodore 64 (met Hercules-scherm?) en een paar jaar later een eerste PC-privé project met een 256-kleuren 14” CRT-monitor. We denken er nu met kippenvelgevoel aan terug.
De laatste 30 jaar is er echter veel veranderd in de computer- en fotografiewereld, waarbij de techniek het onderscheidend vermogen van het menselijk oog op bijna alle fronten voorbijgestreefd is. Al jaren geleden zijn we op de redactie gestopt om met een loepje naar inktpuntjes van een fotoafdruk te kijken en niet lang daarna werd het aantal megapixels op een sensor zo hoog, dat alleen inzoomen tot 100% in Photoshop de verschillen tussen camera’s kan laten zien, terwijl we foto’s tegenwoordig veelal alleen op de kleine beeldschermen van telefoon, tablet of laptop bekijken.

Met de komst van telefoonschermen met een hoge pixeldichtheid lijkt het moment ook in dat segment aangebroken, dat de techniek van beeldschermen ons waarnemingsvermogen gepasseerd is. We hebben dat eigenlijk al gezien bij de bespreking van een 5K-monitor (klik hier).

In dit artikel willen we het met onze eigen ogen ‘zien’, waar de grens van de ppi’s ligt voor het ‘onderscheidend vermogen’ bij gebruik van een 27-inch desktopmonitor, waarop foto’s van ongeveer 70 cm kijkafstand worden beoordeeld. Dit doen we aan de hand van twee monitoren van EIZO, de CS2731 (27", QHD) en de CS2740 (27", 4K).

EIZO ColorEdge CS2731 en CS2740
Om het verschil in pixeldichtheid van een desktopmonitor zelf te kunnen zien hebben we de CS2731 en de CS2740 van EIZO ten burele gehad. Beide 27-inch monitoren, waarbij de CS2731 een resolutie heeft van 2560 bij 1440 pixels (QHD) en de CS2740 in dezelfde diameter een 4K-resolutie heeft van 3840 bij 2160 pixels. De pixeldichtheid van beide schermen is dus respectievelijk 109 ppi en 164 ppi, dus een factor 1,5x hoger.

24-inch of 27-inch We hebben al veel beeldschermformaten op ons bureau gehad en zijn daarbij tot de conclusie gekomen dat een monitor met een diameter van 27-inch (68,5 cm) ideaal is voor de kijkafstand van 70 cm achter een standaardbureau (klik hier). Wordt de diameter veel groter, dan is het scherm vanaf die afstand niet meer met een enkele oogopslag te overzien. Als het scherm kleiner wordt dan 24-inch, dan heb je de neiging om met je hoofd dichterbij te gaan kijken.

De CS-serie van EIZO is onderdeel van hun ColorEdge-lijn (CS/CX/CG), die bedoeld is voor grafisch werk, waarbij de CS-modellen qua mogelijkheden en prijs vooral gericht zijn op de enthousiaste vrijetijdsfotograaf. Zo uit de doos is de kleurweergave heel natuurlijk en heeft een kalibratie nagenoeg geen toegevoegde waarde. Contrast is prima en geadviseerd wordt om de helderheid op een vaste waarde te zetten (geen ECO-modus), zodat de ruimteverlichting geen invloed heeft op de helderheid van het scherm.

Een paar testbestanden laten zien dat grijstinten over het hele spectrum van zwart tot wit neutraal zijn én dat de backlight van het paneel van hoek tot hoek homogeen is. Tevens is de kijkhoek van het IPS-paneel erg goed en omdat het scherm een matte afwerking heeft, is verstoring van kleuren, helderheid en contrast minimaal. Een monitorkap is wel een accessoire dat we kunnen aanbevelen voor deze monitoren (en elke andere grafische monitor), zodat er geen weerschijn is van schuin invallend licht. Een dergelijke lichtinval kan het contrast van het beeld verstoren.

De monitoren zijn van EIZO-kwaliteit. Dus goed ontworpen met degelijke materialen en duidelijke bediening. Ze zullen vele jaren ongestoord trouwe dienst doen. De CS2731 kan aangesloten worden via DisplayPort (HDCP 1.3), USB Type-C (DisplayPort Alt Mode, HDCP 1.3), HDMI (Deep Color, HDCP 1.4), DVI-D. De CS2740 heeft de volgende aansluitingen: USB Type-C (DisplayPort Alt Mode, HDCP 1.3), DisplayPort (HDCP 1.3), HDMI (Deep Color, HDCP 2.2/1.4), dus geen DVI-D
De USB-C bij beide monitoren is redelijk uniek en multifunctioneel. Je kunt er een beeldscherm mee aansluiten, maar ook gebruiken als oplaadpunt voor je laptop en zelfs als aansluiting voor externe opslag. Vergelijk alle specificaties: klik hier.

Bureauformaat Onze 24-inch EIZO CX240 (16:10) heeft als buitenmaat 58 bij 40 cm. Bij de 27”-ColorEdges (16:9) is dat 64 bij 38 cm. Ze zijn dus nagenoeg even groot, terwijl de beelddiameter van de ColorEdges toch bijna 8 centimeter groter is. Oorzaak zijn de kleine randen van de CS2731/2740 en de iets andere beeldschermverhouding. De werkruimte op je bureau hoeft dus niet veel groter te worden.

PPI’s
We vergelijken de ‘scherpte’ van de twee beeldschermen onderling en met onze eigen EIZO CX240 (1920 bij 1200 pixels, 94 ppi). We bekijken de beeldschermen vanaf 70 cm met een bril die onze bijziende ogen corrigeert voor die afstand.
Het is interessant om te merken dat we op het moment dat we bewust een visuele beoordeling van een beeldscherm gaan doen we de neiging hebben om ‘beter’ te focussen. En ook dat we dichterbij willen gaan kijken. Iets wat we eigenlijk ook altijd neigen te doen bij een grootformaat afdruk: met onze neus bijna op papier van een fotoprint van 60 bij 40 cm. Als we de ‘dichterbijkijkneiging’ onderdrukken en ontspannen op werkafstand van de drie beeldschermen blijven, dan is er een klein verschil zichtbaar in de scherptebeleving van tekst tussen de twee beeldschermen met een pixeldichtheid rond de 100 ppi (CX240 en CS2731) en die met 164 ppi (CS2740).
Daarbij moet worden opgemerkt dat het 4K-scherm dan in het besturingsysteem wel op 150% gezet moet worden, omdat anders de tekst onleesbaar klein is. Die 150% geldt ook voor de scherptebeoordeling in Photoshop. Beoordeel je je foto's op een 100ppi-scherm op 100%, dan kun je goed onderscheid maken tussen scherpte en onscherpte in de opname. Bij een 4K-scherm wordt bij 100% enige onscherpte toch als scherp ervaren en moet je dan dus echt op 150 of 200% kijken.
Een pixeldichtheid van 164ppi is voor een werkafstand van 70 cm dus niet echt zinvol en omdat je zowel de interface (leesbaarheid menu's) als de zoomfactor van foto's tot 150% moet verhogen, valt elk voordeel van het extra pixels van 4K ten opzicht van QHD weg.

Samenvatting
Meer pixels is beter? Voor onze ogen is dat in de praktijk eigenlijk nooit meer het geval. Niet bij printers, niet bij camera’s en eigenlijk ook niet meer bij desktopmonitoren. Bij een werkafstand van 70 cm is 100 ppi een grens waarboven de theoretisch hogere scherptebeleving door hogere ppi’s nauwelijks meer zichtbaar is. Pixeldichtheid is dan volgens ons niet langer een doorslaggevend aankoopcriterium. 4K is leuk in een 27-inch monitor, maar eigenlijk bedoeld voor 32 inch of groter. QHD volstaat voor een 27-inch beeldscherm praktisch gezien net zo goed als 4K. Dus wil je naar een 27-inch monitor van EIZO-kwaliteit, dan is de CS2731 voor de vrijetijdsfotograaf een uitstekende keuze.

Info EIZO CS2731 (ca. 1100,-): klik hier.
Info EIZO CS2740 (ca. 1600,-): klik hier.

Met dank aan EIZO Europa