Een foto kent maar twee dimensies: hoogte en breedte. Aan de derde dimensie wordt hard gewerkt met de komst van 3D-foto's en video. Er is echter nog een vierde dimensie en dat is tijd. Het lijkt onmogelijk om dat in stilstaand beeld te vangen, maar toch gebeurt dat al vanaf het ontstaan van de fotografie. Daarom alles over het fotograferen van beweging.

‘Lange' belichting
Om het onderwerp op een foto de indruk te geven dat het beweegt, kunnen we gebruik maken van een 'lange' sluitertijd. Als er een onderdeel in de compositie beweegt, dan zal dit bij die langere belichtingsduur onscherp worden weergegeven. Bij 1/60s en korter zal beweging over het algemeen 'bevroren' worden en scherp worden geregistreerd. Wordt de sluitertijd iets langer, 1/30s, dan worden bijvoorbeeld bewegende armen en hoofden van een groepje pratende mensen als een onscherpe veeg geregistreerd, terwijl alles wat stilstaat nog scherp zal zijn.

OVERBELICHT Als je met lange sluitertijden gaat werken, dan kun je de camera op de Tv-stand zetten. De kans bestaat dan echter dat de camera bij lange sluitertijden het diafragma niet klein genoeg kan maken en er overbelichting optreedt. Als waarschuwing zie je dan in de zoeker een knipperende waarde van het diafragma. Verkort de sluitertijd, verlaag de ISO of gebruik een ND-filter om het probleem op te lossen.

Zijn de belichtingstijden nog langer dan moet vanaf statief gefotografeerd worden om bewegingsonscherpte door beweging van de camera te voorkomen. Werk je met een stabiel statief, dan zullen stilstaande onderdelen van een onderwerp zelfs bij sluitertijden van enkele seconden tot minutenlang nog scherp zijn en zal alles wat beweegt, afhankelijk van de belichtingstijd, onscherp worden. Stromend water en voorbijdrijvende wolken krijgen zo een heel mystiek karakter.

TIP Gebruik eens een sluitertijd van ½ of 1s zittend met de camera in een auto of draaimolen. Je krijgt dan prachtige bewegingseffecten. Of fotografeer ‘s avonds vanaf statief een druk kruispunt. Bij langere sluitertijden krijg je dan fantastische witte en rode lichtstrepen.

Het bereiken van een lange sluitertijd is binnen en bij schemering of avond geen probleem. Bij de laagste ISO en een diafragma van f/22 is dan een belichting van 1 tot 10 seconde mogelijk. Buiten bij helder weer blijft - bij genoemde ISO en diafragma - de sluitertijd echter 'steken' op 1/20s tot 1/2s. Wil je in die omstandigheden sluitertijden van 1s of langer toepassen, dan zul je licht moeten tegenhouden door een ND-filter (Neutral Density) op de lens te schroeven. Zo'n 'zonnebril' is in diverse dichtheden verkrijgbaar van 2 tot zelfs 10 stops (factor 1000x langere belichtingstijd) of ook variabel van 2 tot 8 stops (LCW Fader ND).

Bevroren timing
Behalve dat een langere sluitertijd door onscherpte van bewegende onderdelen van een onderwerp beweging suggereert, kan beweging ook door het bevriezen van een bepaalde houding tijdens die beweging worden benadrukt. Kijken we naar een 'zwevend' paard over een hindernis of een 'vliegende' skateboarder, dan weten we dat dat onderwerp in beweging moet zijn, ook al zijn ze haarscherp gefotografeerd.
Om op deze manier beweging te impliceren in een foto moet je met korte sluitertijden werken (hogere ISO en groter diafragma) en een goede timing hebben. Dat laatste kan geholpen worden door van een bewegend onderwerp een opnameserie te maken met de 'motordrive'. Met 3 tot 8 beelden per seconde zit er dan altijd wel een geschikte opname tussen. Beweegt het onderwerp naar of van de camera zet de autofocus dan op Ai Servo of Ai Focus, zodat de AF het bewegende voorwerp volgt.
Je kunt beweging ook bevriezen door te flitsen. Let daarbij op dat het bereik van het flitslicht beperkt is en dat je op tweede gordijn synchroniseert, anders ligt de bewegingsstreep vóór het bewegende onderwerp.

BULB Als je Tv instelt en je wilt een langere sluitertijd dan 30s instellen, dan is dat op een EOS niet mogelijk. Je moet dan de optie Bulb gebruiken (zie handleiding camera). Als je in die stand de ontspanner ingedrukt houdt, dan blijft de sluiter open. Het is handig om dit met een afstands-bediening te doen, zodat je je vinger niet al die tijd op de ontspanknop hoeft te houden.

Camerabeweging
In de bovenstaande gevallen houd je de camera zo goed mogelijk stil. Je kunt de camera echter ook bewust bewegen om snelheid in het onderwerp vast te leggen. De meest gebruikte techniek daarbij is het zogeheten meetrekken. Als een onderwerp voorlangs de camera beweegt, beweeg je de camera met gelijke snelheid mee, zodat het bewegende onderwerp ongeveer op dezelfde plaats blijft in het zoekerkader. Tijdens dat meebewegen maak je dan verschillende opnamen. Het onderwerp zal dan relatief scherp zijn, maar de achtergrond onscherp gestreept. Zorg dat de sluitertijd 1/60s is of iets langer en dat de autofocus op Ai Servo of Ai Focus staat. Beweeg de camera met een vloeiende horizontale draaibeweging en zet de beeldstabilisatie eventueel uit. Oefen op voorbijrijdende auto's om letterlijk de slag te pakken te krijgen.

Wil je beweging in een onderwerp brengen zonder dat er iets op de foto beweegt, dan kan dat door de camera bewust te kantelen of te draaien. Met een sluitertijd van 1/10 tot 1 seconde bereik je dan verrassende resultaten. Nog leuker wordt het als je tijdens een sluitertijd van een halve seconde in- of uitzoomt. Er ontstaat dan een soort explosie-effect vanuit het midden.

ONZICHTBAAR Als je in halve duisternis ('s avonds of binnen) een sluitertijd van enkele minuten hanteert (klein diafragma, lage ISO, ND-filter) bij de opname van een gebouw of interieur, dan kunnen voorbijgangers die door het kader lopen volledig transparant blijven. Er wordt door zo'n onderwerp in de korte tijd dat ze voorbijlopen zo weinig licht gereflecteerd naar de sensor, dat ze onzichtbaar blijven. Helder witte kleding (=veel reflectie) zou wel kunnen zorgen voor witte strepen als van een soort spookverschijning.

Conclusie
Wil je echt beweging van een onderwerp vastleggen, dan moet je gaan filmen, maar met de hier genoemde technieken en tips kun je ook een gewone foto behoorlijk 'in beweging krijgen'. Aarzel niet om te experimenteren. Een bewogen foto hoeft geen mislukte foto te zijn!