Bij bijna elke lezing of workshop die we geven, stellen we altijd wel een keer de vraag: "Is je beeldscherm wel gekalibreerd?". En niet zelden blijft het dan angstvallig stil. Daarom staan we nog een keer stil bij de kwaliteits-aspecten van een computerbeeldscherm en bij het juist instellen ervan.

Prioriteiten
Er worden tijdschriften en websites vol geschreven over de kwaliteit van camera's en lenzen, omdat dit vaak direct gekoppeld is aan de kwaliteit van onze foto's en dus onze eerste interesse heeft. Het beoordelen en het optimaliseren van die fotokwaliteit gebeurt echter op een computer en is voor een groot deel een visuele aangelegenheid, waarbij het beeldscherm een cruciale rol speelt. Helaas onderkennen we die rol niet altijd en zijn we ons niet bewust van het belang van een goed beeldscherm. We kunnen wel 1000 euro uitgeven aan een mooie L-lens, maar bij de aanschaf van een nieuwe monitor is 500 euro vaak al teveel.

TARGET Helderheid, contrast en kleurtemperatuur van een monitor hebben bepaalde doelwaarden (target). Dit zijn respectievelijk 120-140 cd/m2, gamma 2.2 en 6500K. Deze waarden stel je in voorafgaand aan een kleurkalibratie.

Beeldschermkwaliteit
Veel fotografen bekijken hun foto's dan ook waarschijnlijk met een 'roze zonnebril'. Met opzet noemen we het hier een zonnebril, want niet alleen de kleuren moeten natuurgetrouw zijn, maar ook de helderheid en het contrast moeten zodanig zijn dat hooglichten en schaduw het detail laten zien wat erin zit en niet geheel wit of zwart zijn. Kijk je naar een te helder scherm, dan ben je geneigd om de foto's in Photoshop allemaal donkerder te maken of, erger nog, altijd met 1/3-stop onderbelicht je foto's te maken. Staat je beeldscherm te donker, dan zijn de gevolgen juist andersom. Als je dus foto's verstuurd naar een online afdrukcentrale en de helderheid van de afdrukken is duidelijk anders dan op je computer, bekijk dan eerst de instellingen van je beeldscherm, voordat je de oorzaak bij de printcentrale legt. Dat geldt natuurlijk ook voor de kleuren. Worden je foto's altijd te blauw afgedrukt, dan moet je je afvragen of je beeldscherm niet te geel afgesteld is en je dit in Photoshop onterecht corrigeert door blauw aan de kleuren van de foto toe te voegen.
Welke aspecten spelen een rol bij de kwaliteit van een beeldscherm en hoe kun je dat zien? We kunnen hier een heel lange lijst met punten opsommen, maar om voor 95% zeker te zijn van wat je ziet, beperken we ons hier tot de belangrijkste:
1. Kijkhoek
2. Homogeniteit backlight
3. Helderheid en contrast
4. Nauwkeurigheid neutraalgrijs
5. Kleurnauwkeurigheid

Aan de eerste twee punten kun je niet veel doen. Dat heeft te maken met de techniek van het beeldscherm. In EOSzine 1010 hebben we hier aandacht aan besteed. We kunnen wel kijken hoe het ermee gesteld is door beeldvullend een grijsvlak weer te geven. Dit kan eenvoudig door voor de Bureaubladachtergrond een neutraalgrijze uniforme kleur te kiezen. Verduister de ruimte waarin de computer staat en ga loodrecht voor het beeldscherm zitten. Kijk of je lichte of donkere vlekken ziet. Is dit het geval, dan is het backlight van hel LCD-panel dus niet homogeen. Zou je dezelfde foto links of rechts op het scherm bekijken, dan zou je ze verschillend corrigeren, omdat ze visueel een andere helderheid hebben. Met een grijs Bureaublad kun je ook meteen de kijkhoek controleren. Beweeg je hoofd naar links en rechts en boven en onder en let goed op de helderheid en de kleur van het scherm. Vooral bij laptops kan er een behoorlijk verschil te zien zijn en over het algemeen is een dergelijk scherm niet aan te bevelen voor serieus beeldbewerken. Wil je toch een laptop gebruiken, hang er dan een los beeldscherm aan.

PRINTPROFIEL Druk je je eigen foto's af, dan is het kalibreren van je monitor een eerste stap in de richting van goede afdrukkleuren. De tweede stap daarin is het gebruik van originele inkt en papier en het bijpassende printprofiel.

De helderheid en het contrast kan beoordeeld worden met een grijsbalkverloop (klik hier). Gebruik deze weer als bureaubladachtergrond en zorg met de knopjes op je beeldscherm dat je onderscheid ziet tussen de drie meest heldere balkjes en de drie meest donkere. Gebruik dit grijsbalkverloop in Photoshop en je kunt ook meteen zien of er in de verschillende gradaties van grijs kleine kleurzweempjes te zien zijn.

Kleurkalibratie
Met bovenstaande hulpmiddelen en handelingen kun je de weergave van je beeldscherm al behoorlijk verbeteren, maar voor een juiste weergave van de kleuren zul je toch een kleur-kalibratie moeten uitvoeren. Daarvoor heb je een colorimeter nodig, zoals de Spyder van Datacolor of de EyeOne, ColorMunki en Pantone Huey van X-rite. De software bij deze apparaten geven kleurvlakjes weer op het beeldscherm, die door de meter wordt gemeten. Dus wordt 255,0,0 rood ook echt als rood weergegeven? Afwijkingen worden opgenomen in een correctietabel (monitorprofiel), die aan het eind van de meting wordt gekoppeld aan de output van de videokaart. Het hele proces duurt ongeveer 15 minuten en de kleurweergave van het beeldscherm is daarna voor minstens 95% natuurgetrouw. In de videoclip op deze pagina kun je zien hoe de kalibratie met een ColorMunki verloopt.
Om de laatste 5% nauwkeurigheid te bewerkstelligen zijn een professionele monitor (€1500+), professionele kalibratie en een professionele werkomgeving noodzakelijk, waarbij je je moet afvragen of dat voor jou het geld en de moeite waard is. Kijk bij het NIDF voor de details.

DELEN Wil je foto's delen met anderen en heb jij de kleuren van je beeldscherm op orde, dan hoeft dat natuurlijk niet zo te zijn bij je publiek, die op hun eigen monitor kijken. Wijs opdrachtgevers er dan ook op dat de juiste beleving van kleuren alleen geldt voor gekalibreerde beeldschermen.

Conclusie
Ben je kritisch op de kwaliteit van je foto's, dan moet je ook kritisch zijn op de kwaliteit van het beeldscherm waarop je die foto's beoordeelt en corrigeert. Zonder nadenken een peperdure monitor kopen is geen garantie voor een hoge weergavekwaliteit. Je zult helderheid en contrast goed moeten instellen en een kleurkalibratie uit moeten voeren. En dat niet één keer, maar bij voorkeur elke maand. Dan pas weet je zeker dat je je foto's nooit meer door een 'roze zonnebril' zult bekijken.