Al decennia lang draait de gereedschapwereld van de fotografie hoofdzakelijk om camera’s. De vrijetijdsfotograaf besteedt veel tijd en moeite aan de juiste keuze van een nieuwe camera: sensorformaat, aantal pixels, ISO, video, burstrate.
We zijn in de ontwikkeling van digitale camera’s echter zo ver gekomen, dat we - ondanks onze uitgebreide zoektocht naar de beste camera - op de gangbare publicatiemedia (full-HD of A4-print) geen kwaliteitsverschil meer zien tussen de verschillende merken en modellen. Soms moet je zelfs heel goed kijken wil je het onderscheid zien tussen een foto van een ‘echte’ camera en genomen met een telefoon.
Het vervagende onderscheid tussen camera’s hebben we laatst zelf ondervonden bij een test van enkele full-frame camera’s. Foto’s gemaakt met een 50mm lens van hetzelfde onderwerp, genomen met dezelfde instellingen en in Lightroom ontwikkeld naar gelijke belichting, kleur en scherpte, laten op de genoemde publicatievormen geen verschil zien. Zelfs een beoordeling op 100% in Photoshop vraagt om een geoefend oog om onderscheid tussen pixels te zien. Zie ook onze blog (klik hier).
Onderscheid en compatibiliteit
Natuurlijk is er verschil tussen camera’s, maar dat moet meer gezocht worden in zaken als sensorformaat, burstrate, AF-tracking, of draagbaarheid. Dé manier om nog onderscheidende foto’s te maken moet gezocht worden in de aard, karakteristieken en kwaliteit van de lens. De belangrijkste factor om een body te kiezen moet eigenlijk zijn: zijn hierop de lenzen verkrijgbaar waarmee ik die onderscheidende foto’s ga maken? Zoals lichtsterk vast brandpunt, macro, tilt-shift, lichtsterk tele, ultra-groothoek, fisheye, superzoom.
Er zijn dan eigenlijk maar twee merken die het complete arsenaal optiek in hun assortiment hebben, en Canon is daarvan koploper in diversiteit en bij veel lenzen ook in kwaliteit. Vooral de compatibiliteit van ál hun EF-lenzen met zelfs de meest recente camera’s is een ‘unique selling point’. Zet een EF 50mm 1.4 (1993) op een EOS 80D (2016) en het werkt probleemloos. Dat is - met 100% behoud van belichting en autofocus - bij geen enkel ander cameramerk het geval.
EOS-camera's
Als je dit artikel gelezen hebt, dan krijg je misschien de indruk dat de keuze van de camera er helemaal niet meer toe doet. Maar dat is natuurlijk niet het geval. Voor snelle onderwerpen (sport, wildlife, vogels) heb je een snelle camera nodig, zoals de EOS 1DX II of de EOS 7D II. Werk je veel bij bestaand licht, zoals portret, food, theater (= hoge ISO's), dan is de EOS 6D een prima keuze of eventueel de EOS 5D mark IV (ook snelle AF). Dit zijn tevens de camera's die uitstekend werk verrichten bij landschappen, architectuur en interieur (grote beeldhoek). Voor macro kun je niet om de EOS 80D heen (1.6x crop). Een camera waarmee je ook erg goed kunt filmen (dual pixel AF). Voor familiefotografie en voor op reis heb je keuze uit de compacte EOS 800D/77D/100D (all-in one met een EF-S 18-135mm STM). Dus ook op het gebied van de camerakeuze heeft Canon veel te bieden en de combi van een EOS met een EF-lens is onverslaanbaar. |
X-factor
Een bijzondere lens is ons inziens dus belangrijker voor onderscheidende fotografie, dan de keuze van de camera.
Graag willen we daarom een paar XL-lenzen (L-objectieven met de X-factor) onder je aandacht brengen. Gezien de prijsklasse en toepassing geen ‘allemansvrienden’, maar als je boven de grijze middelmaat wilt uitsteken, zijn ze onontbeerlijk voor een onderscheidende foto. Mits goed gebruikt.
En dan noemen we in dat rijtje nog niet eens de briljante EF 24-70mm 2.8L II, EF 70-200mm 2.8L IS II, TS-E 24mm 3.5L II Blog: Tony Vingerhoets, EF 100mm 2.8L IS, EF 135mm 2L, EF 300/400mm 2.8L IS II, EF 100-400mm 4.5-5.6L IS II en de unieke EF 400mm 4 DO IS II.
Foto's Bas Meelker
 |
 |
 |
| EF 11-24mm 4L |
TS-E 17mm 4L |
TS-E 17mm 4L |
Intermezzo
Voordat we deze XL-lenzen kort apart bespreken, staan we even stil bij drie aspecten die steeds aan de orde komen als het over dergelijke objectieven gaat: prijs, formaat/gewicht en lichtsterkte.
• Prijs
De genoemde lenzen zijn zeker niet voordelig, maar als je het ziet als professioneel gereedschap - en dat is het - dan valt het reuze mee. Als startend klusbedrijf zijn bovenstaande bedragen voor elektrisch pro-gereedschap ‘normaal’ en dan hebben we het nog niet over een bedrijfsbusje of werkplaats met inrichting. Lees hierover onze blog (klik hier).
Ook is de restwaarde van deze L-lenzen hoog. Over een periode van drie of vier jaar is de afschrijving van deze lenzen gemiddeld zo’n 25% is. Dat is op een aanschafprijs van 2000 euro ongeveer 500 euro. Als dat de afschrijving is over 4 jaar, dan is dat nog geen halve euro per dag. Bij auto’s zijn dat heel andere bedragen!
• Formaat/gewicht
Als je een hele dag op pad bent met een systeemcamera en een paar lenzen, dan kan dat een behoorlijk grote last zijn. Met spiegelloze camera’s (CSC) is de trend ingezet naar kleinere en lichtere camera’s. Hoewel dat voordeel vooral bij de introductie van deze camera’s breeduit werd geafficheerd, is de uiteindelijke winst in formaat en gewicht maar heel betrekkelijk. De grootte (en lichtsterkte) van de lens is namelijk bepalend voor het gewicht en het formaat van het systeem en niet zozeer de body. En de grootte van de lens wordt bepaald door de grootte van de sensor. Neem bijvoorbeeld een kleine sensor, zoals microFourThird (mFT), die fysiek een kwart is van het oppervlak van een volbeeldsensor (36x24mm), en de lenzen kunnen inderdaad kleiner zijn. Kijk hoe klein een lens is in een mobiele telefoon (heel kleine sensor). Bij een kleine sensor verlies je echter beeldkwaliteit en ook speelruimte in scherptediepte. Ruwweg: hoe kleiner de sensor, des te lager de beeldkwaliteit en des te groter de minimale scherptediepte.
Dus wil je maximale beeldkwaliteit én de mogelijkheid van kleine scherptedieptes, dan moet je een camera met een volbeeldsensor gebruiken en daarvan moeten de lenzen zo groot zijn, dat de beeldcirkel de gehele sensor omvat. Dus een lichtsterke 70-200mm op een volbeeld CSC zal in afmetingen (ca. 20cm lang) en gewicht (ca. 1400g) weinig verschillen van een 70-200mm op een spiegelreflexcamera (DSLR). Ook de prijs zal nagenoeg gelijk zijn. Het enig merkbare verschil zal zijn dat de lensvatting van de CSC 20mm dichter bij de sensor zit dan bij de DSLR. Dus een fototas met een volbeeld CSC en drie lichtsterke lenzen, zal in formaat en gewicht niet veel lichter en kleiner kunnen zijn dan een fototas met dezelfde set voor DSLR. Echt lichter en compacter kan het pas zijn bij mFT- of nog kleiner, 1”-systeemcamera’s, met de genoemde ‘min’-punten van dien.
Foto's Rob van Esch, Ruimtes in Beeld
 |
 |
 |
| EF 11-24mm 4L |
EF 11-24mm 4L |
EF 11-24mm 4L |
• Lichtsterkte
Eén reden waarom foto’s onderscheidend kunnen zijn, is doordat het beeld afwijkt van wat we met het menselijk oog zien. Scherptediepte speelt daarbij een belangrijke rol. Omdat het menselijk oog een welhaast oneindige scherptediepte heeft, wordt een foto met een klein scherptegebied bijzonder. Behalve door voorwerpafstand en brandpunt wordt scherptediepte ook bepaald door de keuze van het diafragma (=lensopening). Hoe groter de lensopening, des te kleiner de scherptediepte. Dus hoe groter de maximale lichtsterkte (=grootste diafragma) van een lens, des kleiner de scherptediepte kan zijn.
Wil je bij een kleinere sensor dezelfde scherptediepte als met een volbeeldsensor, dan moet de maximale lichtsterkte van de ‘kleine lens’ groter zijn dan van een volbeeldlens. Wil je op mFT (kleine sensor) hetzelfde beeldkader én scherptediepte bereiken dan met een 70-200mm 2.8 op een volbeeld, dan moet dat een 35-100mm lens zijn met lichtsterkte van 1.4 en die bestaat helaas niet, want het maximale diafragma blijft op 2.8 steken.
Die maximale lichtsterkte is niet alleen welkom voor het ‘spel der scherptediepte’, maar geeft ook meer speelruimte in de belichtingsinstellingen. Een 50mm met f/1.4 laat 4 stops meer licht door dan een kitlens bij 50mm met f/5.6. Sta je in een sporthal met de genoemde kitlens en haal je bij f/5.6 en ISO 3200 een sluitertijd van 1/30s (onscherpe en ruisrijke opnamen), dan wordt dat bij f/1.4 verkort tot 1/125s (2 stops korter) bij ISO 800 (2 stops lager). Dus scherpe foto’s met veel minder ruis!
200mm f/2 of f/2.8
Om het verschil in uitvoering en gewicht als gevolg van extra lichtsterkte te verduidelijken, kijken we even naar het verschil tussen de EF 200mm f/2.8 II en zijn grote broertje, de EF 200mm f/2 IS. De f/2.8-versie is 14cm lang en weegt 765g, terwijl de f/2-versie ruim 2500g weegt en ook nog een stuk langer is (21cm). En dat allemaal voor één stopje winst in lichtsterkte én een mooier bokeh. Ook de prijs is een behoorlijk verschil. De EF 200mm 2.8L II kost nog geen 700 euro, terwijl de prijs voor de EF 200mm 2L IS €5800 bedraagt. Toch zal de EF 200mm 2L IS in specifieke gevallen - indoor sport, waarbij één stop het verschil is tussen gelukt (1/125s, scherp) of mislukt (1/60s, bewogen) - toch betere foto’s opleveren. |
Portret/Reportage | EF 35mm, 50mm, 85mm
Elke portret- en reportage/bruidsfotograaf hoort dit trio in zijn fototas te hebben. De brandpunten zijn op een volbeeldcamera als de EOS 5D mark IV en EOS 1DX II tijdens een reportage ideaal voor respectievelijk full-body/groep, halfbody en headshot en staan bij hun grootste diafragma’s garant voor opvallend mooie onscherpte van voor- en achtergrond. Dat bokeh blijft ook onderscheidend als bij f/5.6 of f/8 wordt gewerkt. Bovendien is bij die ‘kleine’ diafragma’s de beeldscherpte ongekend hoog en zijn deze lenzen ook de beste keuze voor architectuur, product, fashion en food. Bijzonder van de EF 35mm 1.4L II is dat chromatische aberratie dankzij zijn BR-Optics (klik hier) nagenoeg afwezig is, wat bij dit brandpunt bij veel andere lenzen een serieus probleem is.
Prijswinnend bruidsfotograaf Ashvin Ghisyawan (www.totaalfotografie.nl) heeft zijn andere 35mm’s ingeruild voor de nieuwe EF 35mm 1.4L II, omdat alleen deze lens kan voldoen aan zijn hoge eisen ten aanzien van autofocus (snelheid én nauwkeurigheid) en beeldkwaliteit. Als bruidsfotograaf mag geen fotokans verloren gaan door tekortkomingen van de lens.
Groothoek | EF 11-24mm 4L, TS-E 17mm 4L en EF 8-15mm 4L fisheye
Een onderscheidende foto ontstaat ook als de beeldhoek van het onderwerp sterk afwijkt van dat van één oogopslag van het menselijk oog. Deze drie lenzen zorgen voor die extreme weidsheid en lenen zich bij uitstek voor landschappen, interieur en architectuur en ook voor creatieve doeleinden.
De EF 11-24mm 4L is een relatief recente lens en geen enkele andere lens heeft voor volbeeld een dergelijk kort brandpunt en dus weidse beeldhoek. Een simpel kiekje schieten bij 11mm kan echter volkomen verkeerd uitpakken als voorgrond en hoofdonderwerp niet zorgvuldig gekozen zijn. Pas in de handen van een pro, zoals Bas Meelker (www.basmeelker.nl) krijgen de foto’s met deze lens het zo naarstig gewilde wow-effect.
Dat geldt ook voor de TS-E 17mm 4L. De beeldhoek is die van een gewone 17mm, maar dankzij het kantel- en schuifsysteem (tilt/shift) kunnen convergerende en divergerende lijnen van gebouwen als gevolg van perspectivische vervorming bij opname al worden gecorrigeerd. Dit resulteert in een veel hogere beeldkwaliteit dan dat deze correctie achteraf softwarematig wordt uitgevoerd. Ook kunnen bij relatief grote diafragma’s zoals f/8 (geen diffractie) en in één opname (geen focus stacking) heel grote scherptedieptes bereikt worden met een extreme hoge detailregistratie. Niet alleen een droom voor een landschapsfotograaf, maar nog meer voor de veeleisende architectuur- en interieurfotograaf, zoals Rob van Esch (www.ruimtesinbeeld.nl).
De EF 8-15mm 4L fisheye heeft het stigma een ‘fun’-lens te zijn, maar in deskundige handen en met de wetenschap dat het verticale en horizontale midden vertekeningsvrij zijn, levert deze lens onwaarschijnlijk mooie foto’s op. Hij leent zich niet voor alle onderwerpen, maar daar waar dichtbij de kaderrand rechte lijnen ontbreken, kan het beeld heel natuurgetrouw zijn.
Groothoek close-up
De kortste scherpstelafstand van genoemde groothoeklenzen is zodanig klein, dat het ook leuk is om heel creatieve groothoek close-ups te maken. Daar waar je met een macrolens de buitenwereld zoveel mogelijk uitsluit, kunnen deze lenzen de context toch nog laten zien en bij f/4 is die dan toch voldoende onscherp, zodat alle aandacht uitgaat naar het hoofdonderwerp. |
Tele | EF 200mm 2L IS, EF 500mm 4L IS II en EF 200-400mm 4L IS 1.4x
Fotografie bij lange brandpunten om ‘kleine’ onderwerpen veraf close-up in beeld te krijgen, is een vak apart. Enerzijds omdat het bijzondere vaardigheid en techniek vraagt, maar ook omdat het veraf onderwerp vaak haarscherp in beeld gebracht moet worden. Bij voorkeur zoveel mogelijk geïsoleerd van zijn omgeving, zoals bij vogel- en wildlife-fotografie, maar ook langs de lijn bij veldsporten. Hoge lichtsterkte (korte sluitertijden en mooi bokeh) en beeldstabilisatie zijn dan vereist. Blijven ISO’s onder 800, dan levert de combinatie met een APS-C camera, zoals de EOS 7D mark II, een brandpuntsverlenging van 1.6x op, zonder dat ingeleverd hoeft te worden op beeldkwaliteit, wat bij een extender toch altijd enigszins het geval is. Niet zelden zul je vogelaars met een EOS 7D mark II met EF 500mm 4L IS II (=800mm 35mm eq.) zien voor ongekende vogelopnames. De EF 200-400 4L IS 1.4x gaat nog een stapje boven deze lens, omdat de fotograaf de beeldhoek kan variëren, wat voor aan-/afvliegende vogels of toe-/aflopend wild soms onontbeerlijk is voor een optimale kadering. Die flexibiliteit is ook voor fotografie langs een groot sportveld of een racecircuit een belangrijk voordeel. Het is dan ook niet vreemd dat alle drie lenzen een plaatsje hebben veroverd in de trolly van Frits van Eldik (www.fritsvaneldik.nl), die in de pitstraat overigens ook met de EF 8-15mm 4L fisheye werkt.
Een aparte vermelding geldt voor de EF 200mm 2L IS. Hij is bij f/2 haarscherp en dus briljant voor sportfotografie indoor, maar ook voor portretten bij weinig licht. En dankzij zijn hoge lichtsterkte is deze lens prima te combineren met een EF 1.4x III of EF 2x III tot respectievelijk een 280mm f/2.8 en 400mm f/4.
Macro | EF 180mm 3.5L macro en MP-E 65mm 2.8 1-5x macro
Kleine onderwerpen groot in beeld brengen levert dus onderscheidende plaatjes op. Dat is ook het geval bij macrofotografie. De EF 180mm 3.5L macro en MP-E 65mm 2.8 1-5x macro zijn dan weer ‘speciaal-gereedschap’, die moeten zorgen voor macro’s met de X-factor. Maar zoals bij alle genoemde lenzen in dit overzicht zijn het geen allemansvriendjes en moet de fotograaf zich bekwamen in het gebruik en zich bewust zijn van de mogelijkheden, maar ook van de beperkingen. Pas dan leveren deze lenzen het gewenste resultaat. Statief, handmatige belichting en handmatige scherpstelling (met Live view, 10x uitvergroot beeld, zelfontspanner en afstandsbediening) zijn niet te onderschatten factoren om met elke pixel het maximale detail uit het ‘micro’-onderwerp te extraheren.
 |
 |
|
De EF 180mm 3.5L is bijzonder door zijn relatief grote werkafstand bij 1:1 (48cm), wat hem bijzonder geschikt maakt voor opnamen van schichtige insecten. Met zijn kleine beeldhoek wordt de context grotendeels buitengesloten. Ondanks de grotere werkafstand ten opzichte van de EF 100mm 2.8L IS (30cm) en zijn iets kleinere maximale diafragma, is door het lange brandpunt de scherptediepte toch net zo klein als bij zijn kortere broertje, zijnde 1mm (bij 1:1 en max. diafragma).
De EF 180mm 3.5L ondersteunt autofocus en ook werken in de Av-stand is nog mogelijk. De MP-E 65mm 2.8 1-5x laat zich echter alleen handmatig bedienen. Ook is de werkafstand veel kleiner (24cm) en dat alles maakt dit tot een uitdagende lens. Zeker omdat ook een ringflitser haast onontbeerlijk is voor een goede belichting. Om bij een vergroting van 5x (7mm van het onderwerp is beeldvullend op FF en 4,5 mm bij APS-C) al het aanwezig detail scherp te registreren, zijn 100% stabiliteit en nauwkeurigheid (o.a. zwaar statief en macroslede) vereist. Heb je dat als fotograaf allemaal onder controle en in de vingers, dan zal de MP-E 65mm 2.8 1-5x je stoutste verwachtingen overtreffen en dus ook die van je publiek. Hij opent werelden die voor andere fotografen gesloten zullen blijven.
In extremis
Zet de MP-E 2.8 1-5x op een EOS 80D en er ontstaat een extreme macro-combinatie. Bij een vergroting van 5x vult 4,5mm van het onderwerp de breedte van de sensor. De EOS 80D heeft daarop 6000 pixels beschikbaar, wat betekent dat 1mm van het onderwerp door 1333 pixels wordt beschreven! Bekijk je een dergelijk beeld op 100% in Photoshop dan wordt de breedte van een 24”-monitor (50cm) op full-HD (1920x1080 pixels) gevuld door 1,45mm van het onderwerp (1920/1333). Dat is een vergroting van bijna 350 keer (500/1.45)!!! |
Samenvatting
Als variant op ‘kleren maken de man’, durven wij te beweren ‘de lens maakt de fotograaf’. Natuurlijk spelen camera en accessoires een rol, zijn creativiteit, inspiratie, vaardigheden en kennis belangrijk en zijn een goede voorbereiding en perfecte timing het halve werk, maar als je niet beschikt over de juiste lens, dan zal het resultaat van al je inspanningen nooit leiden tot het gewenste beeld. En dus ook niet tot een onderscheidende opname in de grote dagelijkse aanwas van foto’s, die door hun uniforme reproductie (bv. ‘sunset’ in Google Afbeeldingen) steeds meer verworden tot kiekjes, hoe mooi ze soms ook zijn.
Canon kan met zijn uitgebreide assortiment objectieven - in alle prijsklassen en op elk kwaliteitsniveau - nagenoeg elke fotograaf voorzien van de juiste lens voor elke opdracht. En de genoemde L-lenzen met de X-factor maken dan echt het verschil. Wat ons betreft mag de focus van de serieuze vrijetijdsfotograaf en de (semi-)pro bij de keuze van het fotogereedschap veel meer liggen op de juiste lens, dan op de ‘beste’ camera. En wat dat betreft zit je bij Canon goed voor L-objectieven met de X-factor: 'EF XL'.