Op 6 februari 2015 werd door Canon de EF 11-24mm 4L USM geïntroduceerd. Een super groothoek zoomlens voor volbeeldcamera’s met professionele specificaties, die speciaal ontwikkeld is voor onderscheidende fotografie van landschappen, architectuur en interieur. Geen enkele lens voor volbeeld heeft zo’n weidse beeldhoek als deze lens bij 11mm. Wij zijn met deze ‘alziende’ groothoek het veld in gegaan om zijn praktische inzetbaarheid te ervaren.

Ontwerp en uitvoering
De EF 11-24mm 4L is een forse lens, zowel in afmetingen als gewicht (1180 g). De frontlens is bol - wat onvermijdelijk is bij zo’n kort brandpunt - en de zonnekap zit er vast op. Deze uitvoering van frontlens en zonnekap laat geen standaard schroefbare filters toe of een adapter voor een filtersysteem van 10 cm. De landschapsfotograaf zal op zoek moeten naar een passend filtersysteem, wat er ongetwijfeld op korte termijn zal komen van LEE of Cokin (of Fotodiox?). Bij de lensvatting is overigens wel een clipconstructie gemaakt waarin (ND) gel-filters kunnen worden geplaatst.

De lens is opgebouwd uit duurzame materialen en voelt heel solide. Precies wat je van een L-lens in deze prijsklasse verwacht. Dat predicaat geeft ook aan dat de EF 11-24mm stof- en spatwaterdicht is, hoewel de bolle frontlens snel vervuild kan raken met druppels en stof. Het glas en de coatings zijn zodanig ontwikkeld, dat vervorming, lensspiegeling en andere aberraties tot een minimum beperkt moeten blijven en dat is bij een dergelijk kort brandpunt geen sinecure. De scherpstel- en zoomslag is soepel met een praktische slaglengte. De autofocus kan altijd handmatig worden gecorrigeerd.

Prestaties
Als iemand van de R&D-afdeling beslist om een supergroothoekzoomlens voor volbeeldcamera’s te gaan ontwikkelen die begint bij 11mm, dan moeten de grenzen der optica behoorlijk verlegd worden. Canon is deze uitdaging aangegaan en het verdient alle lof omdat de optiek van de EF 11-24mm 4L inderdaad grensverleggend is. Want in de praktijk levert hij een ongekend hoge beeldkwaliteit af. De scherpte is van hoek tot hoek zelfs bij f/4 zeer hoog en voldoet daarmee aan de detailbehoefte van de veeleisende landschaps- en architectuurfotograaf, zeker op een EOS 5Ds(R). Er is een geringe mate van chromatische aberratie zichtbaar, maar die laat zich zonder noemenswaardig kwaliteitsverlies eenvoudig corrigeren in Lightroom. Ondanks de bolling van de frontlens is de lensspiegeling erg goed onder controle en ook met de zon in de lens is dit geen probleem. Enige lensaspect dat echt opvalt is de vignettering, die bij f/4 duidelijk aanwezig is en pas bij f/8 volledig verdwijnt. Met het lensprofiel van Lightroom zijn de donkere hoeken echter eenvoudig te verwijderen. Dat geldt ook voor de zeer geringe tonvervorming bij 11mm. Bij 17mm is deze lens zelfs vertekeningsvrij, vergelijkbaar met de TS-E 17mm.

EOS 5D3 met EF11-24mm @11mm en f/4	EOS 5D3 met EF11-24mm @11mm en f/5.6
EOS 5D3 met EF11-24mm @11mm en f/8	EF11-24mm @11mm en f/4 corr. LR CC

De praktijk
Als je het ontwerp, de uitvoering en de prestaties van een lens besproken hebt, dan wordt het tijd voor de conclusie. Bij deze EF 11-24mm 4L zou dat echter iets te voorbarig zijn, want we moeten toch ook nog even stil staan bij het praktisch gebruik van deze bijzondere lens. Bij 11mm is de beeldhoek van 117° over de breedte de grootste op dit moment in het segment van rechthoekige groothoeklenzen. Dat is ruim 17° ruimer dan bij 16mm (~100°) en dat heeft ingrijpende gevolgen. Want laat het duidelijk zijn, 11mm op volbeeld is niet voor elk onderwerp geschikt en ook niet voor iedere fotograaf bedoeld. In een landschap, maar vooral ook bij architectuur en interieurs worden álle verhoudingen uit hun verband getrokken. Alles op enige afstand in het centrum van het kader wordt onevenredig klein en voorwerpen dichtbij aan de randen van het kader worden sterk uitvergroot en vervormd. Op 1 meter afstand is een voorwerp van 3 meter breed kadervullend. Je moet het zien om te geloven.

Hoewel het beeld van de EF 11-24mm gecorrigeerd is om rechte lijnen ook recht weer te geven en zich daarmee onderscheidt van een fisheyelens, is het beeldkarakter bij ‘fout’ gebruik bijna net zo vervreemdend als van een EF 15mm fisheye. Probeer belangrijke onderwerpen aan de randen van het kader te vermijden.

Dat extreme perspectief merk je ook als je een onderwerp kadert. Sta je iets uit het midden van een gebouw - we praten over centimeters - of staat de camera horizontaal of verticaal net niet waterpas (~1°), dan is het effect op het beeld onverbiddelijk en wordt vertekening zichtbaar. In een landschap zal dat iets minder duidelijk zijn, maar de camera iets naar voor/achter, links/rechts of boven/onder zal tot grote verschillen in kader leiden. Met deze lens bij 11mm is een statief een ‘must’ voor precieze kadering.

Opvallend is ook dat de scherptediepte van deze lens bij 11mm bij normale werkafstanden bij elk diafragma oneindig is. Met een beetje slim scherpstellen is elke foto van je grote teen tot de horizon scherp. Die ‘teen’ is overigens wel een punt van aandacht, want net als bij een fisheye is het gezien de supergroothoek bij 11mm niet ondenkbeeldig dat je voeten op de foto staan. Ook je schaduw bevindt zich vaak in het beeldkader. Gebruik van zelfontspanner of afstandbediening voorkomt dan dit soort onbedoelde ‘selfies’.

Samenvatting
BUITEN ALLE PROPORTIES en ONDERSCHEIDEND. Dat zijn onze twee kernwoorden van de nieuwe EF 11-24mm 4L. Van 16mm tot 24mm is deze lens voor iedere interieur-, architectuur- en landschapsfotograaf bekend terrein en weet hij van de ‘do’s en don’ts’. Brandpunten van 14mm en korter op een volbeeldcamera daarentegen openen letterlijk een heel nieuwe wereld en naast ongekende mogelijkheden heeft een beeldhoek bij 11mm ook de nodige ‘beperkingen’. Alle proporties van een onderwerp komen bij 11mm onder druk te staan en het tekent de deskundigheid en creativiteit van de fotograaf om hier toch een mooi beeld mee te kunnen maken. Als je daar met deze lens in bent geslaagd, dan zorgt een brandpunt van 11mm bij toverslag voor fotografie die door geen enkel ander systeem geëvenaard kan worden. De EF 11-24mm mag daarom zonder enige reserve ‘onderscheidend’ genoemd worden en is dus wat ons betreft zijn gewicht meer dan in goud waard, mits in deskundige handen. Want de fotograaf moet wel weten wat hij doet bij 11mm en vooral wat hij moet laten.

Focusafstand: 30 cm	18-punts ster (9 lamellen)	©Johan v.d. Watering

Meer specificaties, vind je hier.
Review op The Digital Picture (klik hier)
Review op ePhotozine (klik hier).

Blog Bas Meelker (volgt)
Foto’s Johan van de Watering (volgen)