Een foute belichting of afwijkende witbalans? Geen probleem, want zeker als je in RAW fotografeert, dan is dit achteraf nog prima te corrigeren. En zo kunnen nog veel meer ‘foutjes’ van de opname worden hersteld. Maar is een foto onscherp door beweging van de camera, dan was er tot voor kort maar één oplossing en dat was de prullenbak. In Photoshop CC is het nu echter mogelijk Schokreductie toe te passen en ook Piccure is als plug-in in staat om een onscherpe foto weer scherp te maken. Hoe (goed) werkt dit ‘toverkunstje’?

Bewegingsonscherpte
Een bewogen foto. Wat is dat nu eigenlijk en hoe kun je het voorkomen?
Om de sensor te belichten met het scherpe beeld van het onderwerp dat gevormd is door de lens, moet het licht gedurende een korte tijd tot die sensor worden toegelaten. Dit gebeurt in een spiegelreflexcamera door de sluiter voor de sensor even open te doen. Bij camera’s zonder fysieke sluiter wordt even spanning op de sensor gezet om het licht te kunnen registreren. In beide gevallen wordt de tijdsduur van de belichting de sluitertijd genoemd. In normale situaties varieert die tussen 1/50s en 1/2000s. Dat lijkt heel kort, maar toch kan er in dit korte tijdsbestek iets fout gaan en dat is dat óf de camera beweegt óf dat het onderwerp beweegt óf beide. Het gevolg is dat er onscherpte ontstaat. Beweegt de camera, dan is de hele foto onscherp. Beweegt een onderdeel in het kader en staat de camera stil, dan is alleen dat ene bewegende onderdeel onscherp.

.
Beweging van het onderwerp
Om een bewegend onderwerp scherp te fotograferen moet je korte sluitertijden gebruiken (of flitsen) en de duur van die sluitertijd is afhankelijk van de snelheid van dat onderwerp. De beweging van een stromend beekje ‘bevries’ je bij 1/250s of korter en van een fietser bij 1/500s. Op grote afstand kun je hiermee ook een Formule 1 auto scherp fotograferen, maar is zo’n snel voorwerp dichterbij, dan moet je misschien wel 1/4000s gebruiken. Het gaat dus vooral om de relatieve snelheid.
Beweging van de camera
Bij welke sluitertijd bevries je de beweging van de camera, zodat de foto scherp is? Daar is geen eensluidend antwoord op te geven, want dat is afhankelijk van verschillende factoren. Sta je op een stevige ondergrond? Staat er veel wind? Hoe hard druk je op de ontspanner? Wat is het brandpunt van de lens? Veel problemen zijn op te lossen door een statief te gebruiken in combinatie met de zelfontspanner of afstandsbediening eventueel in Live view of met de spiegel opgeklapt. Als je onderwerp volkomen stil staat, dan kun je zo zelfs nog scherpe foto’s maken bij een sluitertijd van vele minuten.
Fotografeer je echter uit de hand, dan wordt de sluitertijd wel weer belangrijk en is deze afhankelijk van de mate waarin je bent ingezoomd. Hoe langer het brandpunt, des te verder je bent ingezoomd, hoe meer de (vaak lineaire) beweging van de camera wordt uitvergroot tot onscherpte, dus hoe korter de sluitertijd moet zijn om die beweging te ‘bevriezen’. Hiervoor is in het analoge tijdperk al een simpele regel ontstaan: t < 1/f, waarbij t de sluitertijd is in seconden en f het brandpunt* van de lens waarbij de foto genomen wordt. Dus met een EOS 6D met een lens van 50mm kun je zonder problemen bij 1/50s of korter (dus bv. 1/80s) een scherpe foto uit de hand maken. Zoom je echter in op het onderwerp tot 200mm, dan is die 1/50s te lang en zal de foto ‘bewogen’ zijn. Je moet dan een kortere sluitertijd kiezen van 1/200s of korter door de ISO te verhogen of het diafragma te vergroten.

Bewegingsonscherpte herstellen
Een onscherpe foto door beweging van de camera kan in veel gevallen zo de prullenbak in. Er zijn echter ‘knappe koppen’ die software hebben ontwikkeld die het traject van de beweging van de camera kan analyseren en vervolgens op basis hiervan de pixels zodanig herschikt, dat de onscherpte wordt gecorrigeerd en er weer een ‘scherp’ beeld ontstaat.
Schokreductie
In Photoshop CC is het filter Schokreductie geïntroduceerd en doet wat het beloofd: het ‘terugzetten’ van verschoven pixels zodat een bewogen foto weer detail terugkrijgt en dus scherper wordt. In het dialoogvenster van Schokreductie kunnen een paar variabelen worden ingesteld, waaronder het gebied waar de beweging wordt geanalyseerd, hoeveel pixels het bewegingsspoor moet worden gevolgd, hoe met ruis omgegaan moet worden (heeft geen bewegingsspoor) en hoe artefacten (foute pixels) van JPEG moet worden genegeerd. Je komt met een paar kleine aanpassingen snel tot een redelijk goed resultaat, mits de foto niet teveel bewogen is. Na behandeling met Schokreductie is de foto inderdaad visueel scherper, pixels zijn minder ‘uitgesmeerd’. Kijk je op 25% van het totale beeld, dan is het bijna een wonder dat zich heeft voltrokken. De foto lijkt weer haarscherp. Bij 100% zie je echter dat het ‘herstel’ niet helemaal netjes gebeurd is, maar gezien de geringe moeite van het toepassen van dit nieuwe filter is het altijd een poging waard om een verloren gewaande foto alsnog te kunnen redden.

.
Piccure
Picuure is ontwikkeld door intelligentimagingsolutions.com (download: klik hier) en is te gebruiken als plug-in (Photoshop CSx/CC/Elements of Lightroom. 79 euro). De benadering van het bewegingsprobleem is ongeveer gelijk aan die door Adobe wordt gebruikt, maar je hebt iets minder controle. De resultaten zijn nagenoeg gelijk, maar ruis is meer zichtbaar en ook wordt het beeld iets digitaal verscherpt.

Verkleinen en verscherpen
Heb je een onscherpe opname als gevolg van bewegingsonscherpte van de camera, dan hoef je niet altijd met Schokreductie of Piccure aan de slag. Verklein je de foto van 5184 bij 3456 (18 Mp) bicubisch tot 1620 bij 1080 pixels (1,8 Mp passend in Full-HD) en verscherp je het resultaat met Onscherp masker, dan knapt de visuele scherpte van de foto ook behoorlijk op. Lees in dit verband ons artikel over de ‘regel van ¼’.

.
Samenvatting
Wonderen bestaan niet en ook een bewogen foto zal nooit 100% de kwaliteit krijgen van een opname zonder bewegingsonscherpte. Dus let op de sluitertijd en gebruik een statief waar mogelijk.
Toch kunnen Schokreductie in Photoshop CC en Piccure de schade redelijk herstellen en als het resultaat van deze ‘shock’-therapie niet al te groot wordt gepubliceerd, dan kan een enigszins onscherpe foto door bewegingsonscherpte van de camera toch nog gered worden van de prullenbak.

* 35mm-equivalent. Bij een volbeeldsensor is dat het brandpunt zoals dat op de lens staat. Bij een camera met een APS-C sensor moet dit brandpunt met 1,6 vermenigvuldigd worden. Dus bij een 18-55mm lens is het 35mm-equivalent 28 tot 90mm en deze f-getallen moeten in de formule t < 1/f worden ingevuld.