Als je op televisie een programma ziet met als onderwerp fotografie, zoals Het Perfecte Plaatje, dan gaat het altijd over het maken van mooie foto’s. En dat is ook het geval bij exposities en fotowedstrijden. En zijn er ook altijd ‘experts’ die blijkbaar de kwalificatie ‘mooi’ een cijfer kunnen geven. Maar wat is eigenlijk een mooie foto? Een persoonlijk gedachtespinsel.

Mijn ‘mooi’
Of ik een foto mooi vind of niet, is heel simpel. Dat wordt bepaald door de eerste oogopslag op een foto. Als die eerste indruk geen ‘klik’ geeft, dan is het maar zelden zo dat ik na lang kijken, denken of praten de foto alsnog mooi ga vinden. Waarom die klik er wel of niet is, wordt waarschijnlijk door veel (van onderstaande) factoren bepaald, maar het is bijna altijd een ‘gevoelskwestie’ en zelden een overdachte waardering.

Algemeen ‘mooi’
Mijn ‘definitie’ van mooi is dus niet overdacht, maar een gevoel, terwijl dat in de praktijk van exposities en fotowedstrijden vaak anders is. ‘Men’ vindt een foto mooi (in willekeurige volgorde):

• omdat een expert (topfotograaf, kunstkenner) een foto mooi vindt
• omdat er een bekende persoon opstaat
• omdat het onderwerp onbekend is
• omdat het een bijzonder onderwerp is
• omdat de fotograaf bekend is
• omdat de foto met een bepaald ‘gereedschap’ (camera, lens, analoog) gemaakt is
• omdat de foto op het juiste moment genomen (positie, emotie)
• omdat het licht mooi is
• omdat de foto technisch perfect is
• omdat er een filter overheen zit
• omdat het model niet lacht
• omdat de compositie aan regels voldoet
• omdat de fotograaf er een hele uitleg bij geeft
• omdat de foto bijzonder (formaat, techniek, papier) wordt gepresenteerd en duur is

..... expert
Kennis van zaken en historisch besef zijn ongetwijfeld van belang om iets te kunnen waarderen, maar als het om schoonheid gaat of om smaak, dan is het subjectieve gevoel vaak meer maatgevend. Ga je een foto mooi vinden, omdat een fotokenner hem mooi vindt?

..... bekende persoon
Foto’s van BN-ers, filmsterren, topsporters, muzikanten. Algemeen worden veel van deze foto’s als ‘mooi’ beschouwd, maar wat is het verschil in mooiheid als mijn ‘buurman’ op de foto staat in plaats van Herman Brood?

..... onbekend onderwerp
Maak een foto van een bejaarde vrouw met een bolknak in de mond bij een oldtimer voor een vervallen huis in Cuba en iedereen vindt hem prachtig. Maak een foto van je ‘buurvrouw’ bij een VW Golf en alle magie is weg. Of wat is het verschil tussen een foto van een olifant in Afrika en van een koe in een Nederlandse wei?

..... bijzonder onderwerp
Vluchtelingen, verslaafden, zwervers. Maak foto’s van dergelijke onderwerpen en een kiekje wordt een ‘mooie’ foto. Uitgewassen kleuren, harde contrasten en zwart-wit zijn belangrijke sfeermakers, maar o zo cliché.

..... bekende fotograaf
Hoe een bekende fotograaf bekend wordt, is onduidelijk. Maar als hij/zij eenmaal bekend is vooral bij de ‘in crowd’, dan zijn ook meteen alle foto’s die door hem/haar gemaakt worden ‘mooi’. Tenminste zo lijkt het. En vind je een dergelijke foto niet mooi, dan begrijp je ‘het’ niet. Vreemd, want er bestaat geen enkel merk dat áltijd alleen maar góede producten of diensten op de markt brengt. Dus ook een bekende fotograaf maakt niet per definitie altijd ‘goede’ foto’s.

..... bepaald gereedschap
Je leest bij een foto dat hij gemaakt is met een middenformaat hi-res topcamera met een peperdure lens en de kans is groot dat de foto daarmee in ‘mooiheid’ stijgt. Of als je hoort dat de foto nog analoog genomen is met een heel ‘antiek’ toestel. Ook dan stijgt de waardering. Is een foto gemaakt met ‘maar’ een telefoon, dan wordt een foto vaak minder ‘mooi’ gevonden.

..... juiste moment
Het juiste moment (en de juiste plaats) is zeker een factor bij het welslagen van een foto. En hoewel het beslissende moment soms gevangen wordt in een ‘lucky shot’, gaat er bijna toch altijd (enige) voorbereiding aan vooraf. Een sportfotograaf kiest plaats en instellingen om dat schot van Messi in de kruising te pakken en een landschapsfotograaf is een halve meteoroloog om dat bijzondere licht op die unieke plaats in beeld te kunnen brengen.

..... mooi licht
Goed licht voor een mooie foto moet niet onderschat worden. Licht is namelijk dé basis voor een foto. Maar mooi licht moet ook niet overschat worden of aangepraat. Het gaat erom dat het licht past bij het onderwerp. Soms is dat de schemering bij een landshap, soms is dat het flitslicht voor een productfoto.

..... beeldkwaliteit
Tegenwoordig lijkt het alsof een foto zo scherp moet zijn dat we met een loep detail moeten kunnen zien, dat in geen enkele gangbare publicatievorm (full HD, A3 print) ooit zichtbaar zal worden. Soms lijkt hoge beeldscherpte het enige criterium voor een ‘goede’ foto.

..... filter
Een gewone kleurenfoto is maar zo ....... gewoon. Gooi er een ‘Instagram-sausje’ overheen of maak de foto zwart-wit met harde contrasten en veel korrel en de foto wordt plotseling bijzonder (mooi). Zwart-wit kan iets toevoegen aan een onderwerp, maar het moet geen ‘vluchtkleur’ zijn.

..... lachend model
Het lijkt wel of bij een ‘mooi’ portret het model niet mag lachen. Er zijn beroemde fotografen die dat als handelsmerk hebben. Hoe somberder, hoe beter. Bij voorkeur in ‘hard’ zwart-wit. ?????

..... compositieregels
De visuele aspecten waarom ‘men’ foto’s aansprekend vindt, zijn ooit onderzocht en vastgelegd in compositieregels: vlakverdeling, in- en uitgangen, perspectief, gelaagdheid. Als een foto aan die ‘regels’ voldoet, dan schijnt het ook een mooie foto te zijn. Waar is de spontaniteit? Niet zelden is afwijken van de regels veel mooier dan het ‘standaard mooi’.

..... een verhaal
Het schijnt dat een ‘mooie’ foto een verhaal moet vertellen. Soms is dat het geval, maar vaak moet de fotograaf bij ‘een foto met een verhaal’ een minutenlange uitleg geven. Dan maakt de fotograaf het verhaal, niet zijn foto. Hoe meer er bij een foto gepraat wordt, des te twijfelachtiger de ‘mooiheid’.

..... formaat en prijs
Blaas een foto op tot groot formaat, druk hem af met een bijzondere techniek op bijzonder materiaal en zorg dat er een fors prijskaartje aan hangt en de kans is groot dat men de foto mooi vindt. En zelfs: hoe duurder, hoe mooier.

Tot slot
Dit persoonlijk gedachtespinsel over waarom een foto mooi is of niet, is toch weer een lang verhaal geworden. Het is zeker niet bedoeld om een mening op te dringen. Integendeel. Iedereen is vrij om iets mooi te vinden wat hij of zij zélf mooi vindt. Toch? Maar laat je daarbij niet (teveel) leiden door wat een ánder mooi vindt of wat volgens de ‘regels’ mooi zou moeten zijn, maar volg je eigen ‘vlinders in je buik’. Doe dat niet alleen bij het beoordelen van foto’s van anderen, maar ook bij het maken van je eigen foto’s. Want anders maken we straks allemaal dezelfde foto’s en kunnen we onze camera inruilen voor Google Afbeeldingen.

Of stel ik het nu toch weer te ‘zwart-wit’. Wat vind jij? Laat het hieronder weten.