Laatst ontving ik van een lezer een foto van een vogel met rondom een klein helder randje. Een soort halo, ontstaan bij de bewerking van een tegenlichtfoto, waarbij de vogel sterk verhelderd was en de achtergrond donkerder was gemaakt. Wat hij eraan kon doen om dit te verwijderen? Ik heb hem netjes een paar linkjes gestuurd van video’s die in bepaalde gevallen dit probleem oplossen.

Maar in mijn hoofd werd zijn vraag echter direct vertaald naar: ‘waarom ontstaan ‘halo’-randjes oftewel welke aspecten spelen een rol bij een nauwkeurige automatische selectie van een onderwerp (Lightroom en Photoshop). In dit artikel een bespiegeling.

Vier video's hoe je selecties kunt verfijnen in Lightroom Classic

Automatische selectie
De selectie van een onderwerp is bedoeld om de buitenrand van het voorwerp te vinden als grens met de omringende pixels, wat eigenlijk niet anders is aan herkennen van contouren door het menselijk oog. Hoe goed en nauwkeurig dit gebeurt is afhankelijk van verschillende aspecten:

1. Oppervlak van het voorwerp
    • Glad, ruw, veertjes, harig

2. Scherpte van de overgang
    • Beeldscherpte
    • Scherptediepte
    • Bewegingsonscherpte
    • Ruis

 3. Contrast met achtergrond
    • Hoeveelheid en richting van licht
    • Helderheidscontrast
    • Kleurcontrast

4. Randverschijnselen
    • Chromatische aberratie
    • Blooming
    • Ruis en ruisonderdrukking
    • JPEG-compressiefouten

1. Oppervlak van het voorwerp
Het is natuurlijk een ‘inkoppertje’ dat de ruwheid van het oppervlak van invloed is op de nauwkeurigheid van de selectie. Hoe gladder en vloeiender, hoe eenvoudiger het is het onderwerp te onderscheiden van zijn omgeving. Een witte biljartbal op een strak groene laken is als selectie een ‘eitje’. Een pluizige rag doll kat op een harig kleedje is minder eenvoudig. Gladder is dus in geval van selecties beter. Maar het moet ook vloeiend zijn, want zo kunnen de scherpe inkepingen van uitgespreide vingers of vleugels het maken van een selectie behoorlijk bemoeilijken.

Voor de hand liggend: hoe gladder en vloeiend, des te nauwkeuriger de selectie.

2. Scherpte van de overgang
Als een groene pixel van het onderwerp naast een rode pixel van de achtergrond ligt en dat is over het hele grensgebied zo abrupt, dan zal een selectie concreter zijn dan wanneer de overgang van het rode voorwerp naar de groene achtergrond geleidelijk verloopt. Dit is het geval als een foto niet optisch scherp is (kwaliteit van de lens), als de scherptediepte klein is (groot diafragma, korte afstand, lang brandpunt), als de foto bewogen is (beweging onderwerp) of als er veel ruis in de foto zit.

Het verschil tussen een zachte overgang (kleine scherptediepte) of harde overgang.

3. Contrast met achtergrond
Een glad, vloeiend voorwerp met een scherpe overgang zou dus in principe een goede selectie moeten geven, maar dan moeten de hoeveelheid en de richting van het licht dit ook wel duidelijk weergeven. Als er weinig licht is dan neemt het algemene contrast af en net als met onze ogen is het dan ook voor software minder eenvoudig te onderscheiden wat er op de foto staat. En die ‘duidelijkheid’ wordt bovendien beïnvloed door de aard (groot/klein) en de richting van het licht (frontaal/strijk/alzijdig). Omdat ook de kleuren minder verzadigd zijn bij minder licht, wordt het onderscheid tussen voorwerp en achtergrond in een harde schaduw of bij schemering ook minder concreet. Blauw en rood zijn in de felle zon prima te onderscheiden, maar in de schemering zijn het haast gelijke ‘grauw’-tinten.

Onderscheid op basis van kleur is ook lastig als de kleur van het voorwerp en de achtergrond nagenoeg gelijk zijn. Een gladde, scherpe rode bal vrijstaand maken van een rode achtergrond kan een lastig werkje zijn.

Kleurcontrast tussen voorwerp en achtergrond is bepalend bij de nauwkeurigheid van een selectie door een Slim masker. Hieronder twee voorbeelden (midden/rechts) hoe het 'fout' kan gaan. Merk tevens op dat bij alle drie voorbeelden het houdertje onder de ballen (onterecht) bij de selectie wordt inbegrepen. Bij vogelfoto's zou dit een takje kunnen zijn waar de vogel op zit. Bijwerken is dan het credo.

4. Randverschijnselen
Een vervelend aspect bij het onderscheiden van contouren van een voorwerp is dat ‘fouten’ in de beeldregistratie zich vaak juist afspelen bij scherpe overgangen. Zo zie je paarse en groene kleurrandjes (chromatische aberratie) vooral bij die grenscontouren. Ontstaat ‘blooming’ bij sterk tegenlicht aan de randjes en zijn fouten van ruisonderdrukking en JPEG-compressie vooral manifest bij sterke contrastovergangen, dus randen van voorwerpen. Kwalitatief goede lenzen en fotograferen in RAW zijn dan een ‘must’.

Voorkomen
Als je in de studio productfoto’s maakt, dan kun je met alle aspecten die de nauwkeurigheid van een selectie beïnvloeden rekening houden en daarmee het vrijstaand maken versnellen. Een fotograaf die in het veld mensen, vogels of wildlife in beeld brengt, heeft echter het licht, de kleuren en het geduld van het voorwerp niet in de hand en zal tegenlicht of duisternis voor lief moeten nemen.

Wil je toch enige vorm van controle, werk dan indien mogelijk met korte sluitertijden om bewegingsonscherpte uit te sluiten. Ook zouden kleinere diafragma’s (grotere scherptediepte) en/of lagere ISO’s (minder ruis) het eenvoudig selecteren kunnen helpen, maar dat staat haaks op de wens om kortere sluitertijden te gebruiken. Kijk ook goed naar je standpunt. Door de camera iets hoger/lager of links/rechts te houden, kun je het onderwerp misschien voor een ander deel van de achtergrond plaatsen om zo de selectie achteraf eenvoudiger maken.

Samenvatting
De nauwkeurigheid van slimme, automatische selecties in Lightroom of Photoshop is anno 2024 soms verbluffend. Dat het niet altijd een schot in de roos is, is enerzijds te wijten aan de beperkingen van de ‘slimheid’ van de software (die overigens steeds beter wordt) en anderzijds aan de aard van het onderwerp en de omstandigheden waarin het wordt gefotografeerd. Een klein, beweeglijk vogeltje met camouflagekleur op een takje van een kale boom in de schemering met tegenlicht is uit selectieoogpunt dan misschien wel het moeilijkste onderwerp dat je voor de lens kunt krijgen.

Playlist tutorials Lightroom Classic: klik hier.
Playlist tutorial Photoshop: klik hier.